Yayın Etiği ve Malpraktis Bildirgesi
Bu bir yayın etiği ve etik dışı uygulamalar bildirgesidir
(Yayın Etiği Kaynak Kiti kullanılarak
ve Elsevier’in önerilerine uygun olarak hazırlanmıştır)
Dergi Yayımı için Etik
Kılavuzlar
(Bu kılavuzlar halen kullanılan Elsevier
politikalarını temel alır)
Bir makalenin hakemli
bir dergide yayımlanması, tutarlı ve saygın bir bilgi ağının geliştirilmesi
için temel bir gerekliliktir ve dergimiz “Yükseköğretim ve Bilim Dergisi” de bu
yaklaşımı benimser. Bu, aynı zamanda yazarların
eserlerinin ve onları destekleyen kurumların kalitesini de doğrudan yansıtır.
Hakem tarafından değerlendirilen makaleler bilimsel yöntemi kullanmayı
destekler ve somutlaştırır. Bu nedenle yazar, dergi editör, hakem ve yayıncı dahil olmak üzere yayım işine katılan tüm taraflar için
beklenen etik davranış standartları üzerinde uzlaşmak önemlidir.
Yükseköğretim ve Bilim Dergisi’nin Yayımcısı ve
Editörler Kurulu yayım sürecinin tüm evrelerinde yayım sorumluluğu görevini
ciddiyetle üstlenmektedir. Bütün politikalarımızdaki ve etik kılavuzlarımızdaki
sorumluluklarımızın bilincindeyiz.
Yayımcı ve Editörler Kurulu ayrıca bilimsel iletişimi
geliştiren, meslek etiğini destekleyen ve akademik yayıncılık alanında sürekli
ve sürdürülebilir büyümeyi teşvik eden standartların ve politikaların
oluşturulmasına katkıda bulunmaya gayret gösterir. Reklamların, baskı sayısının
ve diğer ticari
kazançların editöryal kararlar üzerinde
hiçbir baskısının ve etkisinin olmaması kararlılığındayız.
Yazarların Görevleri
(Bu kılavuzlar halen kullanılan Elsevier
politikalarını temel alır)
Raporlama standartları
Özgün araştırma makalelerinin yazarları,
gerçekleştirilen çalışmanın doğru ve ayrıntılı bir açıklaması ile önemini
belirten objektif bir tartışma sunmalıdır. Temeli oluşturan veriler makalede
doğru olarak yansıtılmalıdır. Makale, başkalarının çalışmayı tekrarlamasına
olanak vermek için yeterli detay ve referansları içermelidir.
Hileli ya da bilinçli yanlış ifadeler, etik olmayan
davranışları oluşturur ve kabul edilemez.
Derleme ve profesyonel yayın makaleleri de doğru ve
objektif olmalıdır ve editöryal görüş çalışmaları
açıkça belli olacak şekilde tanımlanmalıdır.
Veri erişimi ve saklama
Yazarlardan, editöryal
inceleme için, makale ile ilişkili ham verileri sağlamaları istenebilir ve
yazarlar eğer mümkünse, bu tür verileri kamu erişimine açmaya ve her durumda
yayımlandıktan sonra bu tür verileri makul bir süre saklamak için hazırlıklı
olmalıdır.
Özgünlük ve intihal
Yazarlar, tamamen özgün eserler yazdıklarından ve
başkalarının eserlerini ve/veya sözcüklerini kullanmışlarsa, bunlara uygun
şekilde atıfta bulunduklarından ve alıntı yaptıklarından emin olmalıdır.
İntihalin, başkasının yazısını kendi yazısı gibi göstermekten, başkasının
yazısının önemli kısımlarını - atıf yapmaksızın - kopyalamaktan veya kendi
sözcükleriyle ifade etmekten, başkaları tarafından yapılan araştırmanın
sonuçları üzerinde hak iddia etmeye kadar değişen birçok şekli vardır. Tüm
biçimleriyle intihal, etik dışı yayıncılık davranışı oluşturur ve kabul
edilemez.
Birden çok, fazla sayıda
veya eşzamanlı yapılan yayın
Bir yazar, genel olarak birden fazla dergide veya önde
gelen yayın organında özünde aynı araştırmayı anlatan makaleler
yayınlamamalıdır. Birden fazla dergiye aynı yazının eşzamanlı olarak
gönderilmesi etik dışı yayıncılık davranışı oluşturur ve kabul edilemez. Genel
olarak bir yazar, başka bir dergide daha önce yayımlanan bir makaleyi
değerlendirilmesi için göndermemelidir. Bazı tür makalelerin (klinik
kılavuzlar, çeviriler gibi) birden fazla dergide yayımlanması belirli koşullar
sağlandığında bazen makul görülebilir. Yazarların ve söz konusu dergilerin
editörlerinin, birinci belgenin aynı veri ve yorumunu yansıtması şar olan
ikinci yayın üzerinde uzlaşması gerekir. İkinci yayımda birinci referansa
atıfta bulunulmalıdır.
Alıntı yapılan
kaynakların bildirilmesi
Başkalarının çalışmalarının kullanıldığının her zaman
uygun bir şekilde bildirilmesi gerekir. Yazarlar, bildirilen eserin doğasının
belirlenmesinde etkili olan yayınlara atıf yapmalıdır. Kişisel görüşme, yazışma
ya da üçüncü şahıslarla müzakerelerde olduğu gibi özel olarak elde edilen
bilgiler kaynağın açık, yazılı izni olmadan kullanılmamalı veya
bildirilmemelidir. Hakemlik yazıları veya başvuru onayları gibi gizlilik
taşıyan hizmetler sırasında elde edilen bilgiler, bu hizmetlerle ilişkili olan
çalışmanın yazarının açık yazılı izni olmadan kullanılmamalıdır.
Makale yazarlığı
Yazarlık, bildirilen çalışmanın fikir, tasarım,
uygulama ya da yorumlanmasına önemli bir katkı yapmış olanlar ile sınırlı
olmalıdır. Önemli katkıda bulunan herkes, ortak yazarlar olarak sıralanmalıdır.
Araştırma projesinin belirli somut yönlerine katılan başka kişiler olduğunda,
bunlara teşekkür edilmeli veya katkı yapanlar olarak sıralanmalıdır. Yazışmadan
sorumlu yazar, yazının tüm uygun ortak yazarları içerdiğini, uygunsuz ortak
yazarlar bulunmadığını ve tüm ortak yazarların yazının son halini onayladığını
ve yayımlanması için sunulmasını kabul ettikleri garantisini vermelidir.
Tehlikeler ve insan veya
hayvan denekler
Çalışma, kendi kullanımından kaynaklanan herhangi bir
olağandışı tehlike taşıyan kimyasalları, prosedürleri
veya ekipmanları içeriyorsa, yazar bunları makalesinde açıkça belirtmelidir.
Çalışma, hayvan ya da insan deneklerin kullanımını içeriyorsa yazar, yazının
tüm işlemlerin ilgili kanun ve kurumsal kılavuzlara uygun olarak yapıldığını
belirten bir açıklama içerdiğinden ve uygun kurumsal kurul veya kurulların
bunları onayladığından emin olmalıdır. Yazarlar, yazının içine insan denekler
üzerinde yapılan deneyler için bilgilendirilmiş onam alındığını belirten bir
açıklama eklemelidir. İnsan deneklerin gizlilik hakları her zaman dikkatle
gözetilmelidir.
Çıkar çatışmaları ve açıklanması
Tüm yazarlar, yazılarının sonuçlarını veya yorumunu
etkileme şeklinde yorumlanabilecek herhangi bir mali ya da diğer somut çıkar
çatışmalarını yazılarında açıklamalıdır. Projenin tüm mali destek kaynaklarının
açıklanması gerekir. Açıklanması gereken potansiyel çıkar çatışmaları örnekleri
arasında istihdam, danışmanlıklar, hisse senedi sahipliği, hizmet karşılığı
ödenen ücretler, ücretli uzman tanıklığı, patent başvuruları/kayıtları ve hibe
veya diğer fon kaynakları yer alır. Potansiyel çıkar çatışmalarının mümkün olan
en erken aşamada açıklanması gerekir.
Yayınlanan eserlerde
temel hatalar
Bir yazar, kendine ait yayınlanan çalışmada önemli bir
hata veya yanlışlık farkettiğinde, derhal dergi
editörü veya yayıncıyı haberdar etmek ve yazıyı geri çekmek veya düzeltmek için
editör ile işbirliği yapmak yükümlülüğündedir. Editör veya yayıncı yayınlanan
bir çalışmanın önemli bir hata içerdiğini üçüncü bir şahıstan öğrendiği taktirde, yazıyı derhal geri çekmek ya da düzeltmek veya
editöre orijinal yazının doğruluğunu kanıtlamak yazarın yükümlülüğündedir.
Editörler Kurulunun Görevleri
(Bu kılavuzlar halen kullanılan Elsevier
politikalarını ve COPE’nin Dergi Editörleri için En İyi Uygulama
Kılavuzlarını temel alır)
Yayımlama kararları
Hakemli bir dergi olan Yükseköğretim ve Bilim
Dergisi'nin editörü, dergiye gönderilen makalelerin hangisinin yayımlanacağı
kararını vermekten sorumludur. Söz konusu çalışmanın doğruluğu ve
araştırmacılar ve okuyucular için önemi her zaman bu tür kararlara öncülük
etmelidir. Editör, derginin editörler kurulu politikaları tarafından
yönlendirilebilir ve iftira, telif hakkı ihlali ve intihal durumu olduğunda
yürürlükteki yasal gereklilikler editörü bağlayıcıdır.
Tarafsızlık
Bir editör yazarların ırkını, cinsiyetini, cinsel
yönelimini, dini inancını, etnik kökenini, uyruğunu ya da siyasi felsefelerini
dikkate almadan, makaleleri düşünsel içerikleri açısından değerlendirmelidir.
Gizlilik
Editör ve editöryal
kadrodaki herhangi bir eleman, değerlendirme için gönderilen bir makale
hakkında metnin içeriğini bilmeleri doğal olarak uygun görülen yazışmadan sorumlu
yazar, hakemler, potansiyel hakemler, diğer editöryal
danışmanlar ve yayıncı dışında kimseye herhangi bir bilgi ifşa etmemelidir.
Çıkar çatışmaları ve açıklanması
Gönderilen bir yazıda açıklanan yayınlanmamış
materyaller, yazarın açık yazılı izni olmaksızın bir editörün kendi
araştırmasında kullanılmamalıdır. Hakem değerlendirmesi kanalıyla elde edilen
ayrıcalıklı bilgiler veya fikirler gizli tutulmalı ve kişisel çıkarlar için
kullanılmamalıdır. Editörler yazarların, şirketlerin ya da (muhtemelen) yazı
ile ilişkili kurumların herhangi biri ile rekabet, ortaklık ya da diğer
ilişkiler veya bağlantılardan kaynaklanan çıkar çatışmalarının bulunduğu
yazılarda kendini geri çekmelidir (yani kendi yerine gözden geçirme ve
değerlendirmeyi eş-editörün, yardımcı editörlerin veya editörler kurulunun
diğer üyelerinin yapmasını istemelidir). Editörler tüm katılımcılardan konuyla
ilgili çakışan/çatışan) çıkarları açıklamalarını ve
eğer çakışan/çatışan) çıkarlar yayımdan sonra ortaya çıkmışsa düzeltme
yayınlamalarını istemelidir. Gerekirse, kaygı beyanı ya da geri çekme
yayımlanması gibi diğer uygun eylemler uygulanmalıdır.
Araştırmaya katılım ve
ortak araştırma
Gönderilen makale ya da yayımlanan bir yazı ile ilgili
etik şikayetler sunulmuşsa, editör, yayıncı (veya dernek)
ile birlikte makul hassas önlemleri almalıdır. Bu tür önlemler, genellikle
makale veya yazının yazarı ile iletişime geçmek ve ilgili şikâyet veya
iddialara gereken ilgiyi göstermek şeklinde olacaktır, ancak ayrıca ilgili
kurumlar ve araştırma kuruluşlarıyla daha fazla iletişimi ve şikâyet konusu
doğrulandıysa düzeltme, geri çekme, kaygı beyanı ya da diğer bir notun yayınını
da içerebilir. Bildirilen her etik olmayan yayıncılık davranışı eylemi,
yayımdan yıllar sonra keşfedilse bile incelenmelidir.
Hakemlerin Görevleri
(Bu kılavuzlar halen kullanılan Elsevier
politikalarını ve COPE’nin Dergi Editörleri için En
İyi Uygulama Kılavuzlarını temel alır)
Editöryal kararlara katkı
Hakem değerlendirmesi, editöryal
kararları vermekte editöre yardımcı olur ve ayrıca editöryal
iletişim yoluyla makalenin geliştirilmesinde yazara da yardımcı olabilir. Hakem
değerlendirmesi örgün bilimsel iletişimin önemli bir bileşenidir ve bilimsel
yöntemin tam merkezinde yer alır.
Çabukluk
Bir makalede bildirilen araştırmayı yorumlamada
kendini nitelik olarak yetersiz hisseden veya değerlendirmenin hızlı
yapılmasının imkânsız olacağını anlayan bir hakem, editörü haberdar etmeli ve
değerlendirme sürecinden affını istemelidir.
Gizlilik
Değerlendirmeye alınan her makale gizli belge
sayılmalıdır. Editör tarafından yetkilendirilenlerin dışında başkalarına
gösterilmemeli veya tartışılmamalıdır.
Objektiflik standartları
Değerlendirmeler objektif olarak yürütülmelidir.
Yazarın kişisel eleştirisini yapmak uygun değildir. Hakemler görüşlerini,
destekleyici kanıtlarla açık bir şekilde ifade etmelidir.
Alıntı yapılan
kaynakların bildirilmesi
Değerlendiriciler, yazarlar tarafından atıfta
bulunulmayan yayımlanmış ilişkili eserleri belirtmelidir. Bir gözlem, türetim veya argümanın daha önce
bildirildiğini gösteren herhangi bir bildirim, ilişkili atıfla birlikte
verilmelidir. Bir hakem de, değerlendirilen makale ile kişisel bilgi sahibi olduğu yayımlanmış
başka bir yazı arasında önemli benzerlik ya da çakışma varlığında editörün
dikkatini çekmelidir.
Çıkar çatışmaları ve açıklanması
Gönderilen bir makalede açıklanan yayınlanmamış materyaller, yazarın açık
yazılı izni olmaksızın bir hakemin kendi araştırmasında kullanılmamalıdır.
Hakem değerlendirmesi kanalıyla elde edilen ayrıcalıklı bilgiler veya fikirler
gizli tutulmalı ve kişisel çıkarlar için kullanılmamalıdır. Hakemler
yazarların, şirketlerin ya da yazı ile ilişkili kurumların herhangi biri ile
rekabet, ortaklık ya da diğer ilişkiler veya bağlantılardan kaynaklanan çıkar
çatışmalarının bulunduğu yazıları değerlendirmemelidir.