|
2012, Cilt 2, Sayı 2, Sayfa(lar) 119-125 |
|
DOI: 10.5961/jhes.2012.041 |
Marmara Üniversitesi Öğrencilerinde ve Öğretim Üyelerinde Sigara Alışkanlığı ve Durağan Maliyet İlişkisi |
Ayşegül YILDIRIM KAPTANOĞLU1, Gülden POLAT2, Makbule SOYER3 |
1Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü, İstanbul Türkiye 2Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Fizyoterapi Bölümü, İstanbul Türkiye 3Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, İstanbul Türkiye |
Anahtar Kelimeler: Sigara, Maliyet, Fagerstrom nikotin bağımlılık testi |
|
Geleceğin sağlık profesyonelleri olacak hekim, diş hekimi, eczacı, hemşire ve ebe adaylarının ve ilgili fakültelerdeki öğretim elemanlarının
sigara içme alışkanlıkları ve nikotin bağımlılıklarının ölçülmesi, sigaranın öğrencilere ve öğretim elemanlarına durağan maliyetinin
hesaplanması amaçlanmıştır. Çalışma kapsamına Marmara Üniversitesi Tıp, Diş Hekimliği, Eczacılık Fakülteleri ve Sağlık Bilimleri
Fakültesi Hemşirelik- Ebelik Bölümü'ndeki öğrenciler ile öğretim elamanları dâhil edilmiştir. Veri toplama aracı olarak Fagerstrom
nikotin bağımlılık testi (FNBT), sosyo-demografik ve maliyet ölçmeye yarayan sorular uygulanmıştır. Öğrencilerin %22'sinde ve öğretim
elemanlarının %36,8'inde sigara alışkanlığı saptanmıştır. İki prevalans arasında anlamlı fark vardır (t=11,08; p<0,05). Öğrencilerin FNBT
puanı ortalaması 4,1±1,9 iken öğretim üyelerinin FNBT puanı ortalaması 6,6±2,3 dur. Her iki ortalama arasında istatistiksel olarak anlamlı
fark vardır (t=8,37; p<0,05). Yapılan hesaplamalara göre öğrenci yıllık gelirinin 1/4'ünü, öğretim elemanı ise 1/5'ini sigaraya ayırmaktadır.
Bu çalışmada sadece durağan maliyet hesaplanmıştır; dolaylı maliyet hesaplanmamıştır. Sağlık alanında eğitim veren ve öğrencilere örnek
olan öğretim elemanlarının sigara bırakmayı teşvik edici çalışmalara destek verebilmeleri için öncelikle kendilerinin sigarayı bırakmaları
gereklidir. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Sonuç
Kaynaklar
|
|
Ülkemizde sigara kullanımı önemli bir halk sağlığı sorunudur.
18 yaş ve üstü gençlerin %33,4’ü sigara kullanmaktadır (Ceylan,
Yanık, & Gencer, 2005). Araştırmalara göre Türkiye’de üniversite
öğrencileri arasında sigara içme sıklığı %20 ile %48 arasında
değişmektedir. Adnan Menderes, Harran, Kırıkkale, Kocaeli,
Mersin, Ondokuz Mayıs, Osmangazi, Yüzüncü Yıl üniversitelerinin
birinci sınıf öğrencileri arasında 2004-2005 öğrenim yılında
3101 öğrenci ile yapılan bir araştırmada en az bir defa sigara
kullanma oranı %57,8 ve halen kullanma oranı ise %22,5 olarak
saptanmıştır (Özcebe, 2008). Bu prevalanslar bazı yurtdışı
çalışmalar ile benzerdir (El-Salakawy, 2011). Komşu ülkelerden
Suriye’de üniversite öğrencilerinde bu oran %23 olarak saptanmıştır
(Maziak et al., 2004). Abolfotouh ve arkadaşları ise
(1998), üniversite öğrencilerinde bu oranı %17,5 olduğunu
belirtmiştir. Afrika kıtasında bu prevalans %17 ile %32 arasında
(Youssef, Abou-Khatwa, & Fouad, 2002; Koffi, Kouassi, & Horo,
2004; Mpabulungi & Muula, 2004); Ürdün’de %28,6 (Haddad
& Malak, 2002); Kıta Avrupa’sı ülkelerinde ise %22’dir (Baska,
Warren, Baskova, & Jones, 2009). Çin’de ve Amerika’da yapılan
çalışmalarda tıp öğrencileri ile diğer alanlarda eğitim alan
öğrenciler arasında istatistiksel anlamlı fark bulunmamıştır.
Tıp öğrencilerinde sigara içme oranı %40,7 diğerlerinde %45,1
olarak bulunmuştur (Zhu, Feng, Wong, Choi, & Zhu, 2004).
2003 yılına kadar ülkemizde hekimler, hemşireler ve bu disiplinlerin
öğrencileri arasında yapılmış sigara çalışmaları derlendiğinde,
sigara içme prevalansı sırasıyla hekimler arasında
%32,6-%66,2, hemşireler arasında %40,3-%68,6 ve tıp fakültesi
öğrencileri arasında %15,1-%36,6 olarak bulunmuştur (Şahin,
Özer, & Çakmak, 2007).
Ülkemiz hekim, ebe ve hemşirelik öğrencilerinin yüksek sigara
kullanım prevalansları sigarayla mücadelede sıkıntı oluşturmaktadır.
Sigara içen sağlık profesyonelleri bu görevi yerine
getirmekte olumsuz örnek oluşturmaktadır (Tezcan & Yardım,
2003).
Geleceğin sağlık profesyonelleri olarak yetişecek öğrencilerin
ve üniversitelerin sağlık alanında eğitim veren ve öğrenciye rol
model teşkil eden öğretim elamanlarının sigara içme durumu
ve FNBT ile ölçülen nikotin bağımlılığı araştırmanın hipotezidir.
Ayrıca sigara kullanımının öğrenciye ve öğretim üyesine
yüklediği durağan maliyetin ölçülmesi de çalışmanın diğer bir
amacıdır. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Sonuç
Kaynaklar
|
|
Bu çalışmada Marmara Üniversitesi tıp, diş hekimliği, eczacılık,
hemşirelik, ebelik alanlarında öğrenci ve öğretim üyelerinin
Fagerstrom nikotin bağımlılık testi ile sigara alışkanlıkları ve
sigara içmenin durağan maliyeti araştırılmıştır. Araştırma
kesitsel bir çalışmadır. Durağan maliyet hesaplanırken sadece
sigaranın fiyatı üzerinden maliyet ölçülmüştür. Dolaylı maliyetin
ölçümü için kohort çalışması ekonomik, zaman ve işgücü
açısından sorunlar olması nedeniyle yapılmamıştır.
Nikotin bağımlılığı sigara içen bireylerde farklılık göstermektedir.
Bu nedenle Dr. Karl Fagerström ve Schneider 1989’da nikotin bağımlığı ölçeği geliştirmiştir. Bu ölçekte nikotin tiryakilerine
altı adet soru yöneltilir. Yanıtlara göre de bireyin bağımlılık
düzeyi değerlendirilir. Ülkemizde Fagerstrom nikotin bağımlılık
testi (FNBT) Türkçe’ye uyarlanmış ve geçerlik güvenirlik çalışması
yapılmıştır; bu çalışmada test orta derecede güvenilir
bulunmuştur (Cronbach alfa: 0,56) (Uysal et al., 2004).
Veri toplama aracı olarak FBNT Testi, sosyo-demografik sorular
ve araştırmacılar tarafından literatürden geliştirilen maliyet
ölçmeye yarayan sorular uygulanmıştır. Uygulanan FNBT testi
ile birlikte anket toplam 16 sorudan oluşmuştur. Ankette yaş,
okul, cinsiyet, sigara içme durumu, kaç yaşında ve nasıl başladığı,
kaç yıldır hangi sigaraları içtiği, aylık toplam geliri, öğrenci
ise burs alıp almadığı, öğrencilerin GANO’su (not ortalaması)
v.b. gibi detaylı bilgiler sorulmuştur.
Dört yıllık programların birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü, diş
hekimliği ve tıp fakültelerinin beşinci sınıflarındaki öğrencilere
vize sınavı öncesi ulaşılarak anket formları dağıtılmış; toplandıktan
sonra ağzı mühürlü bir kutuya konmuştur. Tıp fakültesi
intörn öğrencilerine de hastanede görevli oldukları bölümlerde
ulaşılmış ve anketler aynı şekilde toplanmıştır. İlgili fakültelerin
öğretim üyelerinin tamamı anketi cevaplamıştır. Öğrenciler
ve öğretim elamanları arasında anket teklifi yapılmayan birey
kalmamıştır.
Anket sorularına çelişkili cevaplar veren öğrenciler ile anket
sorularını boş bırakan öğrencilerin oranı %3,12’dir (toplam 93
öğrenci). Bu şekilde çalışmanın evrenini oluşturan 3030 öğrencinin
2937’si araştırmaya dâhil edilmiştir. Araştırmada çalışma
evreninin %96,8’ine ulaşılmıştır.
Aynı şekilde araştırmanın yapıldığı dönemde ilgili programların
öğretim elemanı sayısı 518 olarak saptanmıştır. Öğretim
elemanlarının 119’u çalışma sorularını eksik veya yarım bırakmışlardır.
Bu anketler istatistik hesaplamalara katılmamıştır.
Katılım oranı %77’dir.
Sigara içme durumu, halen içenler, bırakmış olanlar, içmemiş
olanlar ve hiç içmemiş olanlar olarak dört kategoride ele alınmıştır.
1. Yaşamı boyunca en az 100 sigara içmiş olanlardan araştırma
sırasında az veya çok sigara içmekte olanlar halen içenler
kategorisine,
2. Bırakmış olanlar bırakmış olanlar kategorisine,
3. Ömür boyu içtiği sigara miktarı 100 sigarayı geçmemiş olanlar
da içmemiş olanlar kategorisine,
4. Hiç bir şekilde sigara içmemiş olanlar da hiç içmemiş olarak
tasnif edilmişlerdir (Sezer, Marakoglu, Sezer, & Marakoglu,
2001).
FNBT Testi
Fagerstrom Nikotin Bağımlılık Testi (FNBT) 6 sorudan oluşur
ve her soruya farklı puan verilir. 6 sorudan elde edilen yanıtların
4 puanın üstünde olması bağımlılık olasılığını gösterir.
Öğrencilerin ve öğretim üyelerinin FNBT puanları 0-2 arasında
ise nikotin bağımlığı çok az, 3-4 arasında ise az, 4< ve 6> ise
orta, 6-7 arasında ise ağır, 8-10 arasında ise ağır bağımlılık olarak
tanımlanmıştır.
İstatistiksel Testler ve Verilerin Normal Dağılıma Uygunluğu
Ölçümle elde edilen verilerin normal dağılıma uygunluğu
Kolmogorov-Smirnov testi ile incelenmiştir. İki grubun ölçümsel
verilerinin karşılaştırılmasında veriler normal dağılıma uygunluk
gösterdiği için Student t testi kullanılmıştır. Üçlü grup karşılaştırılmalarında
normal dağılıma uyduğu için Anova (Post Hoc
Bonferroni) kullanılmıştır. Niteliksel verilerin karşılaştırılmasında
ise ki-kare testi yapılmıştır. Öğrencilerden oluşturulan alt
gruplarda ölçeklerin birbiri ile ilişkisinin incelenmesinde veriler
normal dağılıma uygunluk gösterdiği için Spearman korelasyon
analizi kullanılmıştır. İstatistiksel değerlendirmelerde anlamlılık
düzeyi p<0,05 kabul edilmiştir.
Verilerin değerlendirilmesinde SPSS 10,00 ve Excel 2010 paket
programları kullanılmıştır. Kategorik değişkenlerin gruplar arası
karşılaştırmalarında ki-kare testi ve Fisher exact ki-kare testi
kullanılmıştır. Ayrıca sayı ve yüzde ile kategorik değişkenler
ifade edilmiştir. Verilerin analizinde ikiden fazla grup arasındaki
fark tek yönlü varyans analizi (ANOVA), Post Hoc-Tukey
testi; belli bir bağımlı değişken üzerinde birden fazla bağımsız
değişkenin ortak etkisi iki yönlü varyans analizi yapılmıştır.
İkili karşılaştırmalarda Student t ve Mann-Whitney U testi; iki
farklı değişken arasındaki ilişkinin yönü ve şiddeti için Pearson
ve Spearman testleri; bağımlı değişken üzerinde birden fazla
bağımsız değişkenin karşılaştırılmasında çoklu regresyon analizi
kullanılmıştır. Anlamlılık derecesi p< 0,05’dir.
Sigara içmenin maliyeti ise (günde ortalama içilen sigara
sayısı/20) günde içilen paket sayısına göre hesaplanır. Günde
içilen paket sayısı yerli sigara içenlerde farklı, yabancı marka
sigara içenlerde farklıdır. Yabancı ve yerli sigara markalarında
paket fiyatlarının ortalaması alınmıştır.
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulu’ndan çalışma
için gerekli izinler alınmıştır. Anket sorularının içeriği ve çalışmanın
önemi öğrenci ve öğretim üyelerine anlatılmış; çalışma sonuçlarının gizli kalacağı ve bu sonuçların sadece bilimsel çevrelerde
sigara sorununa katkı için kullanılacağı bilgisi katılanlara
verilmiştir. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Sonuç
Kaynaklar
|
|
Öğrencilerin %31’i tıp fakültesi (n=912), %25’i diş hekimliği
fakültesi (n=734), %23’ü eczacılık fakültesi (n=675), %21’i
hemşirelik bölümü (n=616) öğrencisidir. 2937 öğrencinin %58’i
kadın (n=1703), %42’si erkektir (n=1234). 399 öğretim elemanın
%52,3’ü kadın (n=209), %47,61’i erkektir (n=190). Araştırmaya
katılan öğrencilerin yaş ortalaması 20,4±2,5 (min. 18; max. 25),
öğretim üyelerinin ise 46,8± 9,3’dür (min. 26; max. 64).
Öğretim üyelerinin %28,5’i tıp (n=114), %25,8’i diş hekimliği
(n=103), %20,8’i eczacılık (n=83), %24,8’i hemşirelik (n=99)
alanlarında görevlidir.
Sürekli içmeyip ara sıra sigara içtiğini söyleyen öğrencilerin
sayısı 175 ve oranı %7.1’dir (Tablo 1).
Aktif sigara içen 472 öğrenci ile ara sıra sigara içtiğini söyleyen
175 öğrencinin toplamı 647’dir. Yani öğrencilerin %22’sinin
sigara alışkanlığı vardır.
Sigara kullanım durumu: Araştırma kapsamına alınan 2937 tıp,
diş hekimliği, eczacılık, hemşirelik-ebelik öğrencilerinin 472’si
(%19,4’ü) halen sigara içmektedir (Tablo 2).
Erkeklerde sigara içenlerin oranı %28,4, kız öğrencilerde ise
%21,8 olarak bulunmuştur. Aradaki fark anlamlıdır (p<0,001).
Öğretim üyelerinin sigara kullanım durumuna gelince, araştırma
kapsamına alınan toplam 399 tıp, diş hekimliği, eczacılık,
hemşirelik &ebelik öğretim üyelerinin 151’i (%37,84) halen
sigara içmektedir. Araştırmaya katılan 399 öğretim üyesinden
aktif sigara içenler çıkınca geriye toplam 248 öğretim üyesi
kalmıştır. Bunlar arasından sürekli sigara içmeyip ara sıra içtiğini
söyleyenlerin sayısı 23’tür (%9,2). Bu şekilde sigara içen olarak tanımlanabilecek 174 öğretim üyesi vardır (%43,60).
Kadınlarda bu oran %38,1 (n:108), erkeklerde ise %26,2 (n:66)
bulunmuştur. Aradaki fark anlamlıdır (p<0,001).
Sigarayı daha önce içmiş ve bırakmış 58 öğrenci saptanmıştır
(%2,4). Ömür boyu içtiği sigara miktarı 100 sigarayı geçmemiş
olanların sayısı 258’dir (%8,7). Hiç sigara içmemiş olanların
sayısı 1905’dir (%78,2).
Öğretim üyelerinde sigara içmekte olanların oranı %36,8’dir.
Erkek öğretim elemanlarının %43’ü, kadınların %37’si sigara
içmektedir. Aradaki fark anlamlıdır (p<0,05).
Sınıflara göre sigara içenlerin oranı, birinci sınıflarda %6,5,
ikinci sınıflarda %12,3; üçüncü sınıflarda %14,1 ve dördüncü
sınıflarda ise %18,9’dur. Sınıflar arasında sigara içme oranları
istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermektedir. Son sınıfta
sigara içme oranı diğer sınıflara göre önemli düzeyde yüksek
bulunmuştur (p=0,03). Öğrencilerin sigara içme sayıları ile
kaçıncı sınıfta oldukları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir
ilişki vardır (F= 48,93; p<0,05). 4. sınıfta eğitim alan öğrencilerin
sigara içme oranları 1., 2. ve 3. sınıflara oranla daha yüksektir.
2937 öğrencinin %56,35’i erkek (n:1654), %43,68’i ise kadındır
(n:1283). Öğretim üyelerinin %50,87’si erkek (n:203), %49,13’ü
ise kadındır (n:196). Cinsiyete göre sigara içme durumu incelendiğinde
çalışmaya katılan erkeklerin kadınlardan daha yüksek
oranda sigara içtiği saptanmıştır (X2=34,5; p<0,05). Katılanların
öğretim üyesi ve öğrenci olma durumuna göre sigara içme
oranları incelendiğinde aralarında istatistiksel olarak anlamlı
farklılık gözlenmemiştir (p>0,05).
Öğrencinin eğitim gördüğü sınıf ile günde içtiği sigara sayıları
arasında anlamlı ilişki vardır (F=24,2; p<0,05). 1. sınıfta günde
içilen sigara sayısı ortalama 10±3,4 iken bu sayı 2. sınıfta 14±3,7;
3. sınıfta 20±5,6; 4. sınıfta 23±2,1’dir.
Yaşa göre öğrencilerin ve öğretim üyelerinin sigara içme sayıları
araştırıldığında yaş ile içilen sigara sayısı arasında pozitif bir
korelasyon bulunmuştur (R= 0,84, p<0,05). Yaş artıkça öğrencilerin
ve öğretim üyelerinin içtikleri sigara sayıları artmaktadır.
Öğrencilerin FNBT puanı ortalaması 4,1±1,9’dur. Öğretim üyelerinin
FNBT puanı ortalaması 6,6 ± 2,3’tür. Her iki ortalama
arasında istatistiksel olarak anlamlı fark vardır (t=8,37; p<0,05).
Öğrencilerin ve öğretim üyelerinin sigara içme durumunu
etkileyen faktörler incelendiğinde öğrencilerin ve öğretim üyelerinin
yaşadıkları evlerinde sigara içen ve/veya sigara içenlerin
varlığı ile içilen günlük sigara sayısı arasında anlamlı ilişki vardır
(t=9,56; p<0,05).
Öğrencilerin GANO’ları (not ortalaması) ile içtikleri sigara
sayıları arasında anlamlı ve ters orantılı bir ilişkinin varlığı tespit
edilmiştir (R=-0,93; p<0,05). GANO düştükçe günlük içilen
sigara sayıları artmaktadır.
Öğrencilerin ve öğretim üyelerinin sigara içme davranışı üzerine
etkisi olabilecek olası risk faktörleri incelendiğinde birlikte
yaşanan yakın çevrede (aile, yurt veya ev arkadaşı) sigara içenlerin
varlığı (OR=1,780; p<0,05) ve öğretim üyelerinin sigara
içtiğinin bilinmesinin (OR=1,029, p<0,05) içilen sigara sayısını
artırdığı saptanmıştır.
Öğrenciler ve öğretim üyelerinin bağlı bulundukları fakülte ve
bölümlere göre sigara içme alışkanlıkları ve nikotin bağımlığının
değişip değişmediği, araştırmanın hipotezleri kapsamında incelenmiştir
(Tablo 3).
 Büyütmek İçin Tıklayın |
Tablo 3: Sigara İçme Alışkanlığının ve Nikotin Bağımlığının Tıp, Eczacılık, Diş Hekimliği ve Ebelik-Hemşirelik Öğrencileri ve Öğretim Üyeleri
Arasında Karşılaştırılması (Nikotin Bağımlığı FNBT Skorunda Verilmiştir) |
Tıp fakültesi öğrenci ve öğretim üyelerinin günde içtiği sigara
sayısı diğer bölümlere kıyasla istatistiksel olarak anlamlı düşük
olarak bulunmuştur (F=13,24; p<0,05).
Hemşirelik–ebelik bölümü öğrenci ve öğretim elemanlarının
toplam FBNT skoru, diğer bölümlere kıyasla istatistiksel olarak
anlamlı yüksektir (F=8,12; p<0,05).
Sigara bırakma girişimi açısından fakülteler arasında istatistiksel
olarak anlamlı fark vardır. Eczacılık fakültesi öğretim üyelerinin
sigara bırakma girişimi ortalaması diğer bölümlere kıyasla
istatistiksel olarak anlamlıdır (F=7,05; p<0,05).
Aktif içicilik oranı hemşirelik-ebelik bölümlerinde diğer bölümlere
kıyasla yüksek bulunmuştur (F=24,12; p<0,05).
Günde içilen sigaranın durağan maliyeti hesaplandığında, birinci
sınıfta günde ortalama yarım paket (10 adet) içen öğrenci,
son sınıfta günde ortalama bir paket (20 adet) sigara içmektedir.
Birinci sınıf öğrencilerinin içtikleri ortalama sigara sayısı
(10,51±2,45), dördüncü sınıf öğrencilerinden (20.69±2.45)
anlamlı düzeyde düşük bulunmuştur (F=5,21; p<0,05).
Öğrencilerin %28’i yerli sigara içerken, %72’si yabancı sigara
tüketmektedir. Yerli paket sigara fiyatı 6,50 TL; yabancı sigara
fiyatı 10,00 TL olarak kabul edilmiştir. Tablo 4’de ise içilen sigaranın
cinsine, miktarına, yılına göre durağan maliyet hesaplaması
verilmiştir.
Öğrencilerin birinci sınıfta içtikleri yerli sigaranın bir aylık durağan
ortalama maliyeti 99,50±8,47 TL olarak hesaplanmıştır.
Son sınıfta ise 195,4±10,30 TL/ay’dır. Yabancı sigaranın bir aylık
durağan maliyeti ise birinci sınıfta 150,39±12,42 TL/ay iken son
sınıfta 300,45±15,68 TL/ay olarak hesaplanmıştır. Öğrencilerin
kendi beyanlarına göre ayda ortalama 750±150 TL (min. 350;
max. 1250) ile yaşadıkları hesaplanmıştır.
Öğretim elemanlarının %95’i yabancı sigara içmektedir.
Ortalama günde 1,5 paket sigara içmektedirler. Öğretim
elemanlarının bir ayda içtikleri sigaranın durağan maliyeti de
450,50±25,50 TL’dir. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Sonuç
Kaynaklar
|
|
Toplumun sigara alışkanlıklarının değiştirilmesi ve sigara içilmesinin
azaltılmasına uğraşıldığı günümüz sağlık yönetimi ilkeleri
çerçevesinde geleceğin sağlık profesyonellerinin ve onları
yetiştiren öğretim elemanlarının sigara içme alışkanlıklarının
ölçülmesi açısından bu araştırma önemli sonuçlara ulaşmıştır.
Araştırma sonuçlarına göre sağlık alanında eğitim alan öğrencilerin
sigara içme prevalansı %22’dir. Erkek öğrencilerin sigara
kullanım prevalansı %28,4; kız öğrencilerin ise %21,8’dir.
Sağlık alanında öğrencilere eğitim veren öğretim elemanlarında
sigara içme prevalansı %36,8’dir. Cinsiyete göre ise erkek
öğretim elemanlarında sigara içme prevalansı %43, kadınlarda
%37’dir. Bu prevalanslar hesaplanırken her gün aktif sigara
içenler ile ara sıra içtiğini ifade eden katılımcılar sigara içiyor
olarak kabul edilmişler ve prevalans hesapları ona göre yapılmıştır.
Çalışma sonucunda bulunan prevalanslar ile yurt dışındaki
sigara içme oranları arasında farklılıklar vardır (Poulsen et al.,
2002). Suudi Arabistan’da üniversite gençleri arasında sigara
içme oranı %14,5; anne ve babalarında ise %22,2’dir (Mandil et al. 2011). Polonya’da üniversite gençliğinde sigara içme
oranı %30,8’dir (Kanicka, Szpak, Drygas, Rzeźnicki, & Kowalska,
2007). İngiltere’de ise bu oran gençlerde %15,9 ile %17 arasında
değişmektedir (Jackson & Aveyard, 2008).
Bu çalışmada günde içilen sigara sayısı ile yaş arasında pozitif
korelasyon bulunmuştur. Bu duruma göre bireyler yaşı ilerledikçe
daha çok sigara içmektedirler. Öğretim elemanlarında bu
durum daha yüksek sigara içme prevalansları ile doğrulanmaktadır.
Sigara alışkanlığı çocuk ve genç yaşlarda edinilmemesi
gereken bir alışkanlıktır. Belli bir yaştan sonra bu alışkanlık ile
mücadele etmek zorlaşmaktadır. Öğrencilerin ortalama sigara
içme prevalansı %12’den %40’a kadar değişmektedir (YurtÖncel,
Gebizlioğlu, & Alioğlu, 2011).
Ülkemizde tüm üniversitelerden örneklem alınarak yapılmış
geniş bir prevalans çalışması henüz ekonomik imkânların
kısıtlılığı ve araştırmacıların organizasyon bozuklukları v.b.
nedenlerle yapılamamıştır. Bu nedenle birbirinden bağımsız
birçok yerel çalışma yapılmıştır. Elde edilen yerel sigara içme
prevalanslarının farklılığı ise üniversitenin bulunduğu kente,
üniversiteye giriş başarısı puanlarına, öğrencinin aile özelliklerine
ve üniversitenin sigara bıraktırma ve başlatmama
konusundaki tavır ve tutumuna göre değişiklik göstermektedir.
Üniversitelerde yapılan çalışmalarda ve bu çalışmada birinci
sınıfta içilen sigara prevalansı düşüktür. Bu prevalans gerekli
eğitim programları düzenlenerek ve erken davranılarak düşürülebilir.
Ayrıca öğrencinin üniversiteye başladığında durumuna
empati yapmak, yine onlarla iç içe olan öğretim elemanlarına
düşmektedir. Öğrencilere eğitim verirken ve onları mesleklerine
ve bilime faydalı bilgilerle donatırken toplumun faydasına
olacak şekilde sigarayı hayatlarına sokmayarak kazanmak da
yükseköğretimin bir parçasıdır.
GANO (genel akademik not ortalaması) ile sigara içme arasında
negatif bir korelasyon vardır. GANO puanları düştükçe öğrencinin
sigara içme oranı artmaktadır. Sigara maalesef bir sorun
çözme aracı olarak görülmektedir.
Hemşirelik–ebelik alanı öğrenci ve öğretim elemanlarının
toplam FNBT skoru diğer bölümlere kıyasla istatistiksel olarak
anlamlı yüksektir (F=8,12; p<0,05). Bu bölümün öğretim
elemanları ve öğrencileri ile nitelikli bıraktırma çalışmalarına
gerek vardır. Benzer sonuç Patkar ve arkadaşlarının Amerika’da
yaptıkları çalışmada bulunmuştur (Patkar, Hill, Batra, Vergare,
& Leone, 2003). Ertekin-Pınar ve arkadaşları da ebelik öğrencilerinin
sigara içme alışkanlıklarının hamileler üzerindeki etkisini
vurgulamışlar ve sigara içme oranını ebelik öğrencilerinde
%13 olarak tespit etmişlerdir (Ertekin-Pınar, Cesur, Bozboğa, &
Sezer, 2011).
Tıp fakültesi öğrenci ve öğretim üyelerinin günde içtiği sigara
sayısı diğer bölümlere kıyasla istatistiksel olarak anlamlı düşük
bulunmuştur (F=13,24; p<0,05). Fakat günde içilen sayı yine de
yüksektir. Nikotin bağımlılığı yüksekliği gelişmeden bir an önce
bu bölümdeki elemanlara ve öğrencilere destek verilmelidir.
Hekim sigara içtiği zaman bireylerin sigara bırakması zorlaşmaktadır
(Singh, Sharma, Saxena, Meena, & Mangal, 2012).
Mesleğine başladığı andan itibaren çocukların, hamilelerin,
gençlerin ve toplumun her kesimindeki bireylerin sağlık danışmanı
niteliğinde olacak öğrencilerin toplumda sigara kullanımının
azaltılmasında rolleri vardır. Bu nedenle üniversitemizde
sağlık alanında eğitim veren bölümlerde sigara farkındalığı
uyandırmak ve sigaranın zararları konusunda rol model olmak
için öğretim üyelerinin de sigara içmemeleri çok önemlidir.
Yapılan çalışmalarda sigara içme alışkanlığı bir salgına benzetilmektedir.
Sigara içenlerin eşlerinde ve yetişkin çocuklarında
sigara içme oranı yüksektir. Sigaraya başlamada en önemli
faktör örnek alınan kişiler ve yakın arkadaşlardır. Bireyler birbirlerini
etkilemektedirler (Sezer et al., 2001).
Sigara içen öğrencilerin FNBT puanı ortalamaları 4,1±1,9 olarak
bulunmuştur. Bu puanlar az bağımlığın sınırında daha çok
orta bağımlığa yakın bağımlılık seviyeleri olarak algılanmalıdır.
Öğretim üyelerinin FNBT puanı ortalaması 6,6±2,3’dür. Öğretim
elemanlarının bağımlığı ise orta ve ağır bağımlılık seviyesinde
algılanmalıdır.
Hem öğrencilerde hem de öğretim elemanlarında tespit edilen
bağımlılık, FNBT puanlarına göre düşük seviyede sayılamayacağı
için artık her iki grup da sigaraya psikolojik bağımlılıktan
çok fiziksel olarak bağımlıdırlar. Sigara sayısı artmasının ve FNBT
testi puanları yüksekliğinin sigara bıraktırmada uzmanları zorladığı
yapılan çalışmalarda gözlemlenmiştir (Önsöz, Topuzoğlu,
Algan, Soydemir, & Aslan, 2009).
Türkoğlu’nun yaptığı çalışmada nikotin bağımlığı ile bağımlı
kişilik arasında doğru orantılı bir korelasyon bulunmuştur
(Türkoğlu, 2007).
Günlük içilen sigara sayısının nikotin bağımlığı için artan risk
ile yüksek korelasyon gösterdiği belirtilmiştir (Demirel & Sezer,
2003). Daha fazla ve daha uzun süreli sigara içme alışkanlığı ile
daha erken yaşlardan itibaren sigara içmek, istatistiksel olarak
daha yüksek FNBT sonuçları ile ilişkili bulunmuştur (Kutlu, Çivi,
& Karaoğlu, 2008).
Marmara Üniversitesi’nin prevalanslarını tüm ülke için genelleyemeyiz;
fakat öğrencilerin ve öğretim elemanlarının sigara
içme oranları konusunda önemli fikirler verebilir.
Bir öğrenci, sınıfa veya sigaranın ithal veya Türk malı olmasına
bağlı olmaksızın her gün sigara içtiğinde ayda ortalama
210,00±10,62 TL’sini sigaraya harcamaktadır ($=1,777;
04/03/2012). Eğer bir öğrenci bu parayı yıllık %5 reel faizle her
ay sigara içmeyip bankaya yatırsa ve enflasyon olmadığı yani
sigaranın fiyatının hiç artmadığını varsayılsa; 40 yıl sonunda
yaklaşık 210 bin TL bankada birikmiş olacaktır.
Öğretim elemanlarının yıllık sigara masrafları ortalama
5400±600 TL’dir. Öğretim elemanının kıdemine bakılmaksızın
ortalama maaşı 2500 TL/ay olarak varsayılırsa yıllık maaşı
30,000 TL olacaktır. Sigara içen öğretim elemanın yıllık gelirinin
%20’si de sigara nedeniyle kayıp olmaktadır. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Sonuç
Kaynaklar
|
|
Bu çalışma üniversite düzeyinde aynı anda hem öğrencilerin
hem de onların öğretimi ile ilgilenen eğiticilerin sigara içme
alışkanlıklarının ve nikotin bağımlılıklarının ölçülmesi açısından
hem ülkemizde hem de yurtdışı literatürde bildiğimiz kadarıyla
ilk ve tek örnektir.
Küresel ekonomik krizin bireyleri zorladığı günümüz koşullarında
sigaranın bireye sadece durağan maliyetinin de hesaplanması
açısından önemli verilere sahiptir; ancak sigaranın dolaylı
maliyetleri bu çalışmada hesaplanmamıştır.
İnsan kendinden daha önemli başka hiç bir şeyi hayatta önemli
görüp ona sürekli ve düzenli para kaynağı ayıramazken sigaraya
gelirinden hatırı sayılır bir kaynak ayırmaktadır. Çalışmada bu
durum tespit edilmiştir.
Sigara içme prevalansları ve sigaraya bağlı hastalıklar ile ölümlerin
azaltılması ile genel sağlık sigortalarının üzerinden önemli
bir yük kalkacaktır. Sigara şirketlerinin vergi verdiğini ve bu
endüstri kolunda çalışanların varlığını söylemek artan sağlık
finansman yükü yanında son derece önemsiz kalmaktadır.
Devletlerin bu iş kolundakilere yeni sahalar yaratması, sağlık
ekonomisi harcamalarını desteklemekten çok daha ucuza mal
olacaktır.
Araştırmalarda her ne kadar lise eğitimi esnasında sigara içilse
de daha çok öğrencinin üniversiteye girdiği dönemde sigarayı
düzenli kullanmaya başlandığı göz önüne alındığında öğretim
görevlilerine, koruyucu hekimlik, aile hekimliği, sağlık yönetimi
ve sağlık ekonomisi alanında çalışanlara sigara bıraktırma,
bırakma ve önleme konusunda önemli görevler düşmektedir.
Sağlık alanında eğitim veren ve öğrencilere örnek olan öğretim
elemanlarının sigara bırakmayı teşvik edici çalışmalara destek
verebilmeleri için öncelikle kendilerinin sigarayı bırakmaları
gereklidir. Özellikle bu alanda çalışacak öğretim elemanlarının
işe alınırken sigara içmeyenlerden alınması ve sözleşmelerine
sigara alışkanlığı edinmeleri durumunda müeyyideler konması
caydırıcı olması açısından etkin olacaktır.
FNBT testi ile hesaplanan nikotin bağımlığı zaman içinde ve
içilen sigara sayısı ile ilişki göstermektedir. Bu nedenle bu
testten alınan puanlar yükselmeden bireye sigara bırakılmaya
çalışılması yüz güldürücü sonuçlar verecektir.
Araştırmanın Sınırlılığı
Araştırmanın sadece Marmara Üniversitesi’nde yapılmış
olması, kullanılan tütün ürünleri içerisinden yalnızca sigara ile
ilgili araştırma planlanmış olması çalışmanın sınırlılığını oluşturmaktadır. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Sonuç
Kaynaklar
|
|
1) Ceylan, E., Yanık, M., & Gencer, M. (2005). Harran Üniversitesi’ne
kayıt yaptıran öğrencilerin sigaraya karşı tutumlarını etkileyen
faktörler. Toraks Dergisi, 6(2), 144-150.
2) Özcebe, H. (2008). Gençler ve sigara. Erişim: http://www.
tapdk.gov.tr/tutunalkolkontrol/Gen%C3%A7ler%20ve%20
sigara,%20Prof.%20Dr.%20Hilal%20%C3%96ZCEBE.pdf
3) El-Salakawy, M. (2011). Cigarette Smoking among University
Students: Family-Related & Personal Risk Factors. Journal of
American Science, 7(3): 260-267.
4) Maziak, W., Rastam, S., Eissenberg, T., Asfar, T., Hammal, F., &
Bachir, M. (2004). Gender and smoking status based analysis
of views regarding waterpipe and cigarette smoking in Aleppo,
Syria. Preventive Medicine, 38(4), 479–484.
5) Parlar, S., Çavdar, S., & Ovayolu, N. (2006). Sağlıkla ilgili
yüksek okullarda ve tıp fakültelerinde okuyan 1. ve 4. sınıf
öğrencilerinde sigara içme sıklığının ve sigara konusundaki
tutum ve davranışların karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi
Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 9(1), 1-6.
6) Abolfotouh, M. A., Aziz, M. A., Alakija, W., Al-Safy, A., Khattab,
M. S., Majed, S., Mirdad, S., Al-Juhani, A., & Al-Humaidi, M.
(1998). Smoking Habits of King Saud University Student in
Abha, Saudi Arabia. Annals of Saudi Medicine, 18(3):212-216.
7) Youssef, R. M., Abou-Khatwa, S.A., & Fouad, H. M. (2002).
Prevalence of smoking and age of initiation in Alexandria,
Egypt. Eastern Mediterranean Health Journal, 8(4-5), 626-637.
8) Koffi, N., Kouassi, B., & Horo, K. (2004). Smoking
in the African
setting (Abidjan, Ivory Coast): Patient knowledge, attitude and
behavior. Revue de Pneumologie Clinique, 60(4), 217-222.
9) Mpabulungi, L., & Muula, A. S. (2004). Tobacco use among high
school student in Kampala, Uganda. Croatian Medical Journal,
45(1), 80-83.
10) Haddad, L. G., Malak, M. Z. (2002). Smoking habits and attitudes
towards smoking among university student in Jordan.
International Journal of Nursing Studies, 39(8), 793-802.
11) Zhu, T., Feng, B., Wong, S., Choi, W., & Zhu, S. H. (2004). A
comparison of smoking behaviours among medical and other
college student in China. Health Promotion International,
19(2): 189-196.
12) Şahin, E.M., Özer, C., & Çakmak, H. (2007). Tıp fakültesi
öğrencilerinin sigara içme ve bırakma durumları. Trakya
Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 24(3), 209-212.
13) Tezcan, S., & Yardım, N. (2003). Türkiye’de çeşitli sağlık
kurumlarında doktor, hemşire ve tıp fakültesi öğrencilerinin
sigara içme boyutu. Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 51(4), 390-
397.
14) Uysal, M. A., Kadakal, F., Karşıdağ, Ç., Bayram, G. N., Uysal, Ö., &
Yılmaz, V. (2004). Fagerstrom nikotin bağımlılık testinin Türkçe
versiyonun güvenirliği ve faktör analizi. Tüberküloz ve Toraks
Dergisi, 52(2), 115-121.
15) Ertekin-Pınar, S., Cesur, B., Bozboğa, Z. B., & Sezer, E. R. (2011).
Sivas’ta ebelik öğrencilerinin sigara kullanma durumları ve
ilişkli faktörler. Cumhuriyet Tıp Dergisi, 33, 10-16.
16) Poulsen, L. H., Osler, M., Roberts, C., Due, P., Damsgaard, M. T.,
& Holstein, B. E. (2002). Exposure to teachers smoking and
adolescent smoking behaviour: analysis of cross sectional data
from Denmark. Tobacco Control, 11(3), 246-251.
17) Mandil, A., BinSaeed, M. A., Dabbagh, R., Shaikh, S. A., AlSaadi, M.,
Khan, M. (2011). Smoking among Saudi university students:
consumption patterns and risk factors. Eastern Mediterranean
Health Journal, 17(4), 309-316.
18) Kanicka, M., Szpak, A., Drygas, W., Rzeźnicki, A., & Kowalska, A.
(2007). The prevalence of tobacco smoking among Public
Health students at Medical University of Białystok. Advances
in Medical Sciences, 52(Suppl 1), 60-63.
19) Jackson, D. & Aveyard, P. (2008) .Waterpipe smoking in students:
Prevalence, risk factors, symptoms of addiction, and smoke
intake. Evidence from one British university. BMC Public Health
8, 174. doi:10.1186/1471-2458-8-174
20) Yurt Öncel, S., Gebizlioğlu, Ö. L., & Aliev Alioğlu, F. (2011). Risk
factor for smoking behavior among university students.
Turkish Journal of Medical Sciences, 41(6), 1071-1080.
21) Patkar, A. A., Hill, K., Batra, V., Vergare, M. J., & Leone, F. T. A.
(2003). A comparison of smoking habits among medical and
nursing students. Chest, 124(4), 1415-1420.
22) Demirel, Y., & Sezer, E. R. Sivas bölgesi üniversite öğrencilerinde
sigara kullanma sıklığı.8. Halk Sağlığı Günleri, 23-25 Haziran,
Sivas.
23) Sezer, R. E., Marakoğlu, K., Sezer, H., & Marakoğlu, İ. (2001).
Cumhuriyet Üniversitesi Tıp ve Dişhekimliği Fakülteleri ögretim
elemanlarının sigara kullanım durumu ve sigara ile bağlantılı
görüşleri. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 23(1),
25-36.
24) Baska, T., Warren, C. W., Baskova, M., & Jones, N. R. (2009).
Prevalence of youth cigarette smoking and selected social
factors in 25 European countries. International Journal of
Public Health, 54(6), 439-445.
25) Singh, V., Sharma, B. B., Saxena, P., Meena, H., & Mangal, K. (2012).
Price and consumption of Tobacco. Lung India, 29(3), 212-216.
26) Türkoğlu, M. (2007). Adnan Menderes Üniversitesi öğrencilerinin
sigara içme ve bırakma davranışlarının değerlendirilmesi.
Basılmamış uzmanlık tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp
Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Aydın.
27) Önsöz, M. F., Topuzoğlu, A., Algan, A., Soydemir, E., & Aslan, İ.
(2009). Sigara içen hastaların sigara paketlerinin üzerindeki
uyarı yazıları hakkındaki görüşlerinin ve nikotin bağımlılık
derecelerinin değerlendirilmesi. Marmara Medical Journal, 22
(2), 111-122.
28) Kutlu, R., Çivi, S., & Karaoğlu, O. (2008). Belediye zabıta
memurlarında sigara içme ve depresyonun yaşam kalitesi
üzerinde etkileri. Marmara Medical Journal, 21(3), 220-230. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Sonuç
Kaynaklar
|
|
|
|