İnternetin temel öğelerinin kullanım şekilleri, çeşitlilik ve farklılık göstermektedir. Bunlardan ilki tanıtım aracı olan “web” siteleridir. Tanıtma kuruluşun, bütün yön ve gerçekleriyle halka anlatılması, kuruluşun yapı ve görevlerine ilişkin bilgi ve haberlerin düzenli bir biçimde halka duyurulması ve gerektiğinde bunların açıklığa kavuşturulması olarak tanımlanabilir (Özer, 2009). Tanıtım içerikli “web” sayfalarında tanıtım filmlerine, fotoğraflara, sanal gezintilere, animasyonlara, haritalara, sesli tanıtımlara, e-dergilere, e-broşürlere, promosyonlara, ziyaretçi defterine ve birçok gerekli bilgiye yer verilebilmektedir (Çakır & Yalçın, 2012). “Web” sitesi içeriğinde yöneticilerin biyografileri ve kurumla ilgili çeşitli yazılar, ürün/hizmetlerle ilgili bilgiler, kurumun tarihi, hizmete ve kuruma ilişkin sıkça sorulan sorular, yararlı linkler, basında yayınlanmış haberler ve basın bültenleri, gelecekteki plan ve projelere ilişkin bilgiler yer alabilmektedir (Ryan, 2003). “Web”, internet sisteminde yer alan “hypertext”- yazılı sistem olan “http” den oluşur. Hipertekst-yazılı sistem, sisteme bağlı dosya ve dokümanları birbirine bağlamak için kullanılan temel yazılım teknolojisidir. “Web”, internet kullanıcılarına internette, çeşitli medya yazı, grafik, ses hatta video bilgilerini sunma ve görüntüleme imkânı verir (Keeler, 1995; akt.: Çakır ve Yalçın, 2012).

Bir “web” sitesinin kolay kullanılabilmesi için dikkat edilmesi gereken pek çok özellik bulunmaktadır. Bu özellikler sitelerin hedef kitlelerine göre değişiklik gösterebilmektedir. “Web” sitelerinde yayımlanan içeriğin anlamlı ve kullanılabilir olması için kısa, kolay gözden geçirilebilir ve amaca odaklı olması, ayrıca kullanıcıların aklındaki sorulara cevap verebilir niteliğe ve kolayca anlaşılabilen yalın bir dile sahip olması gerektiği söylenebilir. Kullanıcıyı çekecek ve tekrar ziyaret etmeye teşvik edecek içeriği hazırlamak sıradan bir iş olmayıp, hedef kitleye hitap dilini ve hedef kitlenin ihtiyaçlarını iyi bilmeyi ve bunları kısa ve öz şekilde ifade edebilme yeteneğine sahip olmayı gerektirmektedir. “İnternetin kaynak ile alıcı arasında çift yönlü işleyen etkileşimli bir iletişim ortamı olması, hedef kitleye birebir ulaşma olanağı veren özelliğinin yanında; hedef kitleleri en iyi şekilde analiz etme, istek ve beklentilerini en doğru düzeyde belirleme ve milyonlarca insanın bireysel özelliklerine uygun iletişim faaliyetleri sunma olanağı sağlamaktadır” (Elden, 2003). Bu özelliklere bakıldığında, bilimin ve teknolojinin kaynağı olan üniversitelerin “web” sitelerini en iyi şekilde hazırlayıp, kullanıcılara sunması gerektiği söylenebilir. Özellikle; eğitim alacak olan ve eğitim almakta olan öğrencilere, çalışan (akademik-idari) personeline ve üniversite dışında yer alan tüm kurum ve kuruluşlarla bilgi paylaşımı sağlama amaçlı “web” sayfaları hazırlanmaktadır. Bilgi yayılımının etkin ve hızlı dönüşümü “web” sayfaları ile daha da kolaylaşmaktadır. Üniversiteler kendi birimleri içerisinde yer alan fakülteler, araştırma merkezleri, enstitüler vb. farklı bölüm veya birimler direkt üniversite üzerinden verilen bir bağlantıyla kendi “web” sitelerine hedef kitleleri yönlendirerek, hedef kitlelerin bu sitelerden ayrıntılı bilgiler alabilmelerini sağlamaktadır (Yurdakul & Coşkun, 2009).

Üniversiteler, toplumların ekonomik ve siyasal yaşamında etkin ve öncü bir rol oynayan, kültürel iletişim merkezleri olarak değerlendirilebilir. Bilimsel araştırma yapma, bilgi üretme ve yayma, eğitim öğretim yapma, nitelikli insan gücü yetiştirme, topluma önderlik etme ve kamuoyu oluşturmaları bakımından üniversiteler yadsınamaz konumdadır (Günter, Güneş, & Demir, 2012). Üniversiteler, dünyadaki birçok değişimde öncü rol üstlenmekte, bilimsel ve teknolojik değişimin odağında yer almaktadır. Basılı yayınların kullanımının yanı sıra “web” teknolojilerindeki yayınlar da üniversitelerin başarılarını doğrudan etkilemektedir. Üniversitelerin “web” sitelerinden birçok yayına ulaşılmakta, bilimsel haberler okunmakta, öğrencilere ve öğrenci adaylarına bilgi iletmede kullanılmaktadır.

Günümüzde üniversitelerin başarılarının değerlendirmelerinde, “web” sitelerinin önemi giderek artmaktadır. Facebook, Twitter gibi bazı sosyal ağlarda üniversitelerin beğenilme oranları, paylaşımlar, bildirimler, iletişim ağları takip edilmekte, hızlı bir şekilde kullanılmakta ve uygulanmaktadır. “Kar amacı güden işletmeler de olduğu gibi üniversitelerde de “web” sayfaları, hedef kitlelerinin geri beslemesine izin verecek ve çift yönlü iletişim sürecinin gerçekleştirileceği interaktif bir yapıda oluşturulmalıdır” (Yurdakul & Coşkun, 2009). Böylelikle üniversitelerin “web” siteleri istenilen bilgi ve servisi zamanında ve hızlı bir şekilde kullanıcılarına sunabilmekte, üniversite itibarını ve kullanılabilirliğini arttırabilmektedir. Özellikle turizm eğitimi veren yükseköğretim kurumlarının mevcut durumları ve dünyada yaşanan değişim ve gelişimler dikkate alındığında, “web” sitelerinin özellikle tercihte bulunacak öğrenciler, okumakta olan öğrenciler, mezunlar, akademik personel, idari personel ve diğer kullanıcılar için öneminin yadsınamayacak boyutta olduğu söylenebilir. Turizm alanında lisans öğrenimi gören öğrencilerin üniversite tercih ve karar sürecinde, hazırlık sınıfı olan yükseköğrenim kurumları birinci sırada iken, hemen hemen aynı öneme sahip ikinci unsurun üniversitenin “web” sitesi olduğu tespit edilmiştir (Sarı, 2010).

Yapılan literatür taramalarında, üniversitelerin “web” sitelerinin kullanımına yönelik yeterli sayıda araştırma olmadığı görülmektedir. Çalışmada, bu eksikliğin giderilmesine katkı sağlamak amacıyla yola çıkılmıştır. Çalışmada, Türkiye Yükseköğretim Kurumuna (YÖK) bağlı Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi’nin (ÖSYM) 2012-2013 üniversite tercih kılavuzunda dört yıllık turizm eğitimi veren en yüksek taban puanlara sahip ilk üç, devlet ve vakıf üniversitesinin, hedef kitlelerine yönelik tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerini, “web” siteleri aracılığıyla nasıl gerçekleştirdiklerini tespit etmek amaçlanmıştır.

Araştırmada turizm alanında eğitim veren devlet ve vakıf üniversitelerinin, öğrenci adayları, mevcut öğrencileri ve diğer kullanıcıları için sundukları “web” sitelerinin fonksiyon ve özelliklerinin tespit edilmesi; ayrıca bu “web” sitelerinin nitel olarak değerlendirilmesini amaçlanmıştır. Araştırma kapsamı iki açıdan sınırlandırılmıştır. Birincisi, ÖSYM tercih kılavuzuna göre aday öğrenciler tarafından en çok tercih edilen dolayısıyla en yüksek taban puanlara sahip üniversiteler seçilmiştir. Çok tercih edilen üniversitelerin internet üzerinden tanıtıma, hangi düzeyde önem verdikleri gözlemlenmek istenmiştir. İkinci olarak araştırma, iki ayrı kategorik birim olarak değerlendirilebilecek devlet ve vakıf üniversitesi statüsündeki ilk üçer üniversiteye odaklanmıştır. Böylelikle, organizasyonel ve mali yapıları itibarıyla farklılığa sahip üniversitelerin bu durumlarının araştırma konusuna ilişkin özelliklere yansıyıp yansımadığı, farklılık olup olmadığını tespit etmek ve karşılaştırma yapmak hedeflenmiştir. İlgili kurumlara ait “web” sitelerinin kullanıcıların ihtiyacı olabilecek bilgileri iletme durumları, senkronize iletişim kullanıp kullanmadıkları, sosyal ağlardan yararlanma düzeyleri de incelenmeye çalışılmıştır.

2012-2013 ÖSYS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu incelenerek dört yıllık turizm eğitimi veren okulların listesi hazırlanmıştır. Tercih listesi incelenirken üniversitelerin ‘Turizm Fakültesi’, ‘İktisadi İdari Bilimler Fakültesi’, ‘Ticari Bilimler Fakültesi’, ‘Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu’, ‘İşletme Fakültesi’, ‘İktisat Fakültesi’, ‘Ekonomi Fakültesi’ gibi farklı Fakülte ve Yüksekokullar altında eğitim verdikleri tespit edilmiştir. YÖK’e bağlı 66 adet dört yıllık turizm eğitimi veren okul olduğu tespit edilmiştir. Derinlemesine araştırma yapabilmek amacıyla araştırma evrenini oluşturan 66 üniversiteden 6’sı seçilmiştir. Amaçlı örnekleme yöntemi derinlemesine araştırma yapabilmek amacıyla çalışmanın amacı bağlamında bilgi açısından zengin durumların seçilmesidir (Büyüköztürk et al., 2012). Seçilen altı üniversitenin üçü devlet üçü vakıf üniversitesidir. Örneklem, amaçlı örnekleme yönteminin bir çeşidi olan maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemine uygun olarak (Büyüköztürk et al., 2012), problemle ilgili kendi içinde benzeşik, farklı durumlardan oluşturulmuştur. Tercih kılavuzundaki puan sıralamasına göre ilk üç sırasında yer alan devlet ve vakıf üniversitelerinin turizmle ilgili bölümlerinin, ‘Turizm İşletmeciliği’ ve ‘Turizm ve Otel İşletmeciliği’ bölümleri olduğu görülmüş ve çalışmada bu bölümler dikkate alınmıştır. İlgili bölümlerinin “web” site analizleri yapılan üniversiteler ve taban puanları Tablo 1’de verilmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: ÖSYM Tercih Kılavuzunda Turizm Eğitimi Veren Okulların Sıralaması

2013-ÖSYS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları kılavuzu incelenerek turizm işletmeciliği eğitimi veren bölümlerden sadece en yüksek puana sahip üç devlet ve üç vakıf üniversitesinin “web” site analizleri yapılmıştır. Çalışmada, Gibson, Margolis, Resnick ve Ward’un (2001) ABD ve Birleşik Krallık’daki seçim kampanyalarını “web” siteleri üzerinden karşılaştırmalı olarak analiz ettikleri “Election Campaigning On The WWW In The US and The UK: A Comparative Analysis” isimli çalışmalarında kullandıkları “web” sitesi analizi yöntemi esas alınmıştır. Bu yöntem, Yurdakul ve Öksüz (2007) tarafından verkurumsal “web” siteleri üzerine kıyaslamalı bir analiz çalışması yapmak amacıyla uyarlanmıştır. Aynı analiz yöntemi, Yurdakul ve Coşkun (2009) tarafından fakültelerin “web” sitelerinde bulunması gereken özellikleri örgüt yapısı, verilen hizmetler ve tanıtım üzerinden değerlendirdikleri çalışmada kullanılmıştır. Araştırmada bu analiz yöntemi kullanılmış, kapsam dahilindeki “web” sitelerinin ‘işlev’ ve ‘sunum’ özelliğine ilişkin olarak Yurdakul ve Öksüz (2007), Yurdakul ve Coşkun (2009)’un kullandığı indeks ve puanlamalar temel alınmıştır. Araştırmanın etkinliği açısından sadece “web” siteleri aracılığıyla elde edilen bilgiler temel alınmış, diğer iletişim ortamları kullanılarak yayılan iletişim mesajları dikkate alınmamıştır. Kullanılan puanlama sistemi (Yurdakul & Coşkun, 2009) fonksiyon ve sunum özelliklerinekriterlerine göre “web” sitelerinin incelenmesi şeklinde olup aşağıda detayları verilmiştir.

Fonksiyon Özellikleri
Araştırma kapsamındaki kurum “web” siteleri Tablo 2’de enformasyon/ bilgi akışı, Tablo 3’de haberleşme ağı, katılım ve kampanya kriterleri verilmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 2: Fonksiyon Özellikleri: Enformasyon/Bilgi Akışı

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 3: Fonksiyon Özellikleri: Katılım, Kampanya, Haberleşme Ağı

Sunum Özellikleri
Araştırmada kullanılan kriterlerin ikincisi sunum özelliklerine ilişkin olup bunlar görsellik, erişilebilirlik, gezilebilirlik, güncellik, görülebilirlik özellikleridir. Tablo 4’te görsellik, erişebilirlik ve gezilebilirlik boyutlarının unsurları verilmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 4: Sunum Özellikleri: Görsellik, Erişebilirlik, Gezilebilirlik

Güncellik
Bu bölümün toplam puanı 0-6 arasında değişmektedir. Güncelleme Tarihi: Her gün güncelleme (6); 1-2 günde bir (5); 3-7 günde bir (4); iki haftada bir (3); ayda bir (2); 1-6 ayda bir (1); +6 ay (0)

Görülebilirlik
“Link” Sayısı: Arama motorunda yapılan arama sonucunda elde edilen kurumla ilgili linklerin sayısının değerlendirilmesi. “Link”: Kurumun “Web” Adresi

Ayrıca çalışmayla incelenen üniversitelerin “web” sitelerinin, Türkiye ve Dünya’daki “link” sıralamaları, Alexa¹ sıralamaları göz önüne alınarak incelenmiş ve yorumlanmıştır. Alexa, 1996 yılında kurulan ve tüm dünyadaki “web” sitelerini analiz edip, çeşitli kriterlere göre, dünya üzerindeki ve “web” sitesinin hizmet verdiği ülkedeki sıralamasını gösteren bir analiz ve ölçümleme aracıdır (Genç, 2010). Bu alanda oldukça eski olmasından dolayı çok büyük bir veri tabanına sahip olup, bu veri tabanından dolayı internet kullanıcılarının bir “web” sitesi hakkında bilgi edinmek için ilk baktıkları ölçümleme aracı durumundadır. Alexa, bir “web” sitesini analiz ederken, ziyaretçilerin siteye arama motorlarından mı yoksa direkt olarak mı geldiklerini, sitede kaç sayfa gezdiklerini ve ne kadar vakit geçirdiklerini göz önünde bulundurur. Alexa %100 doğru veriler vermemekle birlikte, verdiği veriler yaklaşık olarak güvenilir sayılır ve siteler hakkında yaklaşık fi kir sahibi olunmasını sağlar.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 5: Üniversite “Web” Sitelerinin Alexa Sıralamaları (15-29 Temmuz 2013)

Tablo 5 incelendiğinde İstanbul Üniversitesi Turizm İşletmeciliği bölümü “web” sitesinin Dünya ve Türkiye sıralamasının diğer üniversitelere göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Dünya’da Alexa Sıralaması bölümü, sitenin son üç ay içerisindeki trafiğini günlük olarak bölerek ortalama bir veri elde eder ve bu veriyi Dünya’daki tüm siteler ile karşılaştırır ve sıralar. Yine diğer üniversitelere göre, nispeten site bağlantısı da yüksektir. İstanbul Üniversitesi’nin ardından Dünya Alexa sıralamasında Boğaziçi Üniversitesi’nin, Türkiye Alexa sıralamasında Dokuz Eylül Üniversite’sinin diğer üniversitelere oranla daha çok ziyaret edildiği görülmektedir. (Alexa’da sıralamanın düşük olması, ilk sıralarda olduğunu göstermektedir.) Devlet üniversitelerinin, vakıf üniversitelerine göre Dünya’da ve Türkiye’de alexa sıralamasında daha üst sıralarda olduğu görülmektedir. Örneğin, Yaşar Üniversitesi sıralamalarda oldukça geridedir.

Türkiye dışındaki ülkelerden ziyaretçi girişlerine ilişkin veriler de Tablo 5’de yer almaktadır. Bu ülkeler Hindistan, ABD, Azerbaycan, Almanya, İngiltere, İran ve Filipin olarak tespit edilmiştir. Kendi “web” sitesi ismi ile aranan üniversitelerin Yeditepe, Bilkent ve Yaşar Üniversite’leri olduğu görülmüş; ayrıca anahtar üniversitelerin arama motorunda İngilizce olarak arandıkları tespit edilmiştir. Google (tr) üzerinden yapılan aramalarda İstanbul Üniversitesi ve Dokuz Eylül Üniversitesi’nin oranı yüksek iken, Yeditepe ve Boğaziçi Üniversiteleri’nin de birbirine yakın oranlara sahip olduğu görülmektedir. Yine Google’dan İngilizce olarak yapılan aramalarda en çok Yeditepe ve Boğaziçi Üniversiteleri aranmıştır. Sosyal ağların kullanılması incelendiğinde, vakıf üniversiteleri bu açıdan öne çıkmaktadır. En önemli sosyal ağlardan biri olan Facebook’daki ziyaretçi yüzdesi en yüksek olan üniversiteler, Yaşar ve Bilkent Üniversiteleri’dir.

“Web” Sitelerinin Fonksiyonel Özelliklerine İlişkin Bulgular
Çalışmanın araştırma kapsamında yer alan Turizm eğitimi veren bölümlerin “web” sitelerinin fonksiyon özelliği’ ana başlığı altında yer alan alt başlıklar; enformasyon/bilgi akışı, haberleşme ağı, katılımcılık ve kampanya başlıkları tek tek ilgili üniversitenin “web” sayfasına girilmiş ve her üniversite için ayrı bir form doldurulmuştur. “Web” sitelerinde özellikler (sekmeler, başlıklar, linkler vb.) içerik analizi yöntemi ile incelenerek gerekli işaretlemeler yapılmış ve puanlamalar, Tablo 6’da sunulmuştur.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 6: “Web” Sitelerinin Fonksiyon Özellikleri (3-30 Temmuz 2013)

Enformasyon ve Bilgi Akışı
Çalışma kapsamındaki üniversitelerden Boğaziçi, Yaşar ve Bilkent Üniversiteleri’nin ilgili bölümlerinin kendilerine ait “web” sayfaları bulunmaktadır. Diğer üniversiteler olan Yeditepe Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi’nin ise turizmle ilgili bölümlerinin “web” sayfalarındaki bilgilere, ana sayfaya (İlgili fakültenin-yüksekokulun “web” sitesine) bağlanarak ulaşılabilmektedir. İnformasyon ve bilgi akışı başlığında üniversitenin genel yapısı ile ilgili bilgileri kullanıcılarına sunup sunmadığı ile ilgili içerik araştırması yapılmıştır. Vakıf üniversiteleri grubundan Yeditepe Üniversitesi, devlet üniversiteleri grubundan Dokuz Eylül Üniversitesi’nin enformasyon ve bilgi akışının diğerlerine göre daha yüksek olduğu görülmektedir.

Tercih kılavuzunda en yüksek taban puana sahip olan Boğaziçi Üniversitesi enformasyon ve bilgi akışı açısından en düşük performansa sahiptir.

Kurumun bina alt yapısıyla (alan ölçümü, salonlar, laboratuvarlar vb.) ilgili sadece Yeditepe Üniversitesi’nde, mimari özellikler verilerek kullanıcılara bilgi akışı sağlanmıştır. Yeditepe Üniversitesi kampüs haritasıyla, yerleşke içinde yer alan çarşı, postane, telefon hizmetleri, banka, yeme-içme, spor tesislerine ilişkin bilgilere yer vermiştir. Araştırma kapsamındaki diğer üniversitelerde böyle bir özellik tespit edilememiştir. Üniversitenin tanıtımına yardımcı olduğu düşünülen sanal tur, Yeditepe Üniversitesi’nde fotoğraf galerisiyle birlikte verilmiştir. Diğer vakıf ve devlet üniversitelerinde bölümü tanıtan, bilgi veren fotoğraf vb. materyallere rastlanılamamıştır. Devlet üniversitelerinin bu alanda daha yetersiz oldukları da söylenebilir.

Araştırma kapsamındaki tüm üniversitelerde ‘kurul kararları’ ile ilgili bilgi verilen bir özelliğe, bilgiye rastlanılmamıştır. Yeditepe Üniversitesi ve Dokuz Eylül Üniversitesi ‘Öğrenci temsilciliği’ hakkında bilgi veren bölüm oluştururken, diğer üniversitelerde bu özellik görülmemektedir. Önemli olduğu düşünülen yönetim ve akademik, idari personel bilgileri konusunda Yaşar Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi’nde akademik personel dışındaki idari personel bilgilerine ulaşılamamıştır. Bu konuda devlet ve vakıf üniversiteleri arasında ayrım yapmak mümkün değildir.

Aday öğrenciler için kontenjan, puanlamalar, mezunlar hakkındaki bilgiler, staj olanakları, yurtdışı değişim programları ve lisansüstü programlarının güncel bir şekilde verilmesi hatta bu bilgilerin sosyal ağlar yoluyla duyurulması, üniversitenin tanıtımı ve popülerliği için oldukça önemli basamaklardır. Bu konuda Yeditepe Üniversitesi’nin ilgili sayfalarında kontenjan bilgileri yer almakta, ayrıca aday öğrenciler için özel bir link de verilmektedir. Hazırlanan sayfada aday öğrencilerin ihtiyaç duyacağı her türlü bilgi yer almakta, ayrıca mezunlarla ilgili Mezunlar Derneği’nin ilgili sitelerine verilen linklerle ulaşılmaktadır. Ayrıca öğrenci değişim programları ile ilgili bilgi de yer almamaktadır. Bilkent Üniversitesi’nin mezunlarla ilgili bölümü (Mezunlar Derneği mevcut) kontenjan ve yerleştirmeyle ilgili bilgileri yer almakta; aday öğrencilere yönelik bilgi linkleri hazırlanmış, değişim programları ülke listeleri ve özellikle de üniversitelerden yatay-dikey geçişler hakkında bilgiler verilmiştir. Bilkent Üniversitesi sayfasına 2008 yılında aldığı, Türkiye’nin ‘Turizm Oscarları’ olarak kabul edilen SKALITE (Turizmde Kalite Ödülleri’) ödülünü de eklemiştir. Yaşar Üniversitesinde mezunlara ilişkin bölüm, kısmen oluşturulmuş, ancak aday öğrenci bilgileri ve değişim programlarına ilişkin bölümlere yer verilmemiştir.

Dokuz Eylül Üniversitesinde ‘Mezunlar’ bölümü yer almakta fakat kontenjan ve yerleştirmeyle ilgili bilgiler bulunmamaktadır. Aynı şekilde İstanbul Üniversitesi’nde de mezunlarla ilgili bölüm (örneğin, yıllar bazında mezun sayıları verilmiştir) ve değişim programları hakkındaki bilgiler verilmiş, fakat aday öğrencilere yardımcı olabilecek bilgiler verilmemiştir. Boğaziçi Üniversitesi’nin mezunlarla ilgili bölümü ve ön kayıt bilgileri kısmen mevcuttur. Aynı üniversitenin ilgili sayfasında tanıtım programı hazırlanmış olduğu, ancak programın hata verdiği ve çalışmadığı görülmüştür. Yine değişim programları hakkındaki bilgilere rastlanılmamıştır. Aday öğrencilere yönelik bilgilendirme konusunda vakıf üniversiteleri “web” sitelerinin belirgin biçimde devlet üniversitelerinden daha işlevsel ve yeterli olduğu görülmüştür.

Boğaziçi Üniversitesi yararlı “link” olarak turizm alanı ile ilgili kurum-kuruluşların (Dünya Turizm Örgütü, TURSAB) “link”lerini vermektedir. Bilkent Üniversitesi bölüm mezunlarının ‘Yeminli Mali Müşavir’ olabilmesiyle ilgili olarak örnek bir resmi yazı eki koymuştur. “Web” sitelerinde ‘Uygulamalı Restoran’ın (“Lepiment Rouge Restaurant”) çalışma saatleri, menü, rezervasyon ve fi yat seçenekleri ile vermişlerdir. Bölümün kurumsal ortakları (Üniversite-Sanayi işbirliği) listesi verilmiştir. Ayrıca Turizm ve Otelcilik Meslek Yüksek Okulu’na bağlantı “linki” de eklenmiştir. Sıkça Sorulan Sorular (SSS) özelliği, Boğaziçi Üniversitesi hariç, tüm üniversitelerin “web” sayfalarında yer almaktadır. Araştırma kapsamındaki tüm üniversitelerin bölüm ders bilgileri “web” sitelerinde yer almakla birlikte Bilkent ve Yeditepe Üniversiteleri’nin dönemlik ders programları da “web” sayfalarına eklemiştir. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi ve İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nin kendilerine ait logoları bulunmaktadır.

Tüm “web” siteleri ortalamasına bakıldığında enformasyon ve bilgi akışının, altı bölümde 33 puan üzerinden ortalama 17,5 puan aldığı görülmektedir. Bu durum, bilgi akışı performansı açısından üniversite “web” sayfalarının ortalama bir değereseviyeye sahip olduğunu göstermektedir. İnformasyon ve Bilgi akışı fonksiyonu açısından devlet ve vakıf üniversiteleri arasında genel olarak belirgin bir fark bulunmasa da özellikle aday öğrencilere yönelik bilgilendirme gibi konularda vakıf üniversitelerinin daha iyi bir performansa sahip oldukları görülmektedir.

Haberleşme Ağı
Araştırmada, sadece ‘Turizm İşletmeciliği’ ve ‘Turizm ve Otel İşletmeciliği’ bölümlerine ait “web” siteleri örnek olarak alınmıştır. Bu nedenle e-posta adresleri sayısı “web” sitesinde bulunanlarla sınırlandırılmıştır. Bağlı bulunduğu fakültenin sitesindeki e-postalar, uygulamaya dahil edilmemiştir. Çalışma kapsamındaki tüm üniversitelerin ‘Turizm İşletmeciliği’ bölümünde akademik e-postalar yer almaktadır. Sadece İstanbul Üniversitesinde akademik personelin isimlerine yer verilmiş ancak e-posta bilgilerine ulaşılamamıştır. İdari personelle ilgili haberleşme bilgilerine de ulaşılamamıştır. Teknolojinin hızlı değişen boyutu dikkate alındığında çalışma kapsamındaki “web” sitelerinde e-posta kullanım oranının oldukça az olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Yine araştırma kapsamında ilgili bölümlerin sosyal ağlara bağlantıları mevcuttur. Kullanılan ağlar facebook, twitter, google + ve youtube’dur. Haberleşme ağına ilişkin oran ortalaması 20,5 olarak hesaplanmıştır. Haberleşme ağı açsından devlet ve vakıf üniversiteleri arasında kategorik olarak ciddi bir fark görülmemiştir.

Katılımcılık Fonksiyonu
Araştırma kapsamındaki tüm üniversitelerin turizm işletmeciliği bölümü “web” sitelerinde e-posta ile iletişim kurulabilen bölüm ve alanların mevcut olduğu görülmüştür. Çalışmanın katılım aşamasında yapılan incelemede, ilgili bölümlerin “web” sitelerinde eşzamanlı görüşme, ziyaretçi defteri, ziyaretçi anketi, üyeliklere ilişkin online form vb. özellikler tespit edilememiştir. Özellikle elektronik sayfada açılacak e-öneri bölümü ya da e-şikayet özellikleri, bölümle ilgili ve kurum içi düzenlemeler-değerlendirmeler yapmak için oldukça işlevseldir. Ayrıca karşılıklı etkileşimle “web” sitesi üzerinden edinilen bu bilgilerin, siteye yansıtılmasının, üniversiteler için büyük yararı olabilir. Çalışmada incelenen “web” sitelerinin fonksiyon özellikleri açısından sadece bilgi verici “web” siteleri oldukları; kullanıcı odaklı, katılımcı ve geri bildirim alıp değerlendiren “web” siteleri olmadıkları ifade edilebilir.

Kampanya
İlgili “web” sitelerinde Yeditepe Üniversitesi ve Yaşar Üniversitesi sosyal sorumluluk kampanya aktarımının yapıldığı gözlenmiştir. Bunun dışında araştırma kapsamındaki üniversitelerin ana sayfalarında beliren Banner, Pop-Up’larda olumsuz kampanyalar bulunmamaktadır. İndirme (Download) özelliklerine de incelemelerde rastlanamamıştır. Oysaki özellikle sosyal sorumluluk kampanyalarının bilim alanı ile ilgili olsun olmasın mutlaka kullanıcılara duyurulması ve proje kapsamında da destek verilmesi gerekmektedir. Vakıf üniversitelerine ait “web” sitelerinin bu alanda devlet üniversitelerine göre kampanya aktarımında daha etkin oldukları görülmüştür.

“Web” Sitelerinin Sunum Özelliklerine İlişkin Bulgular
Sunum özelikleri görsellik, erişebilirlik, gezilebilirlik ve güncellik boyutları üzerinden Tablo 7’de genel olarak aktarılmıştır.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 7: “Web” Sitelerinin Sunum Özellikleri (3-30 Temmuz 2013)

Görsellik
Boğaziçi Üniversitesi ‘Turizm İşletmeciliği’ bölümünü tanıtan video, youtube üzerinden yayınlamaktadır. Dokuz Eylül Üniversitesi’nin ve Yaşar Üniversitesinin de “web” sitelerinde tanıtım videosu mevcuttur. İstanbul Üniversitesinin Turizm İşletmeciliği Bölümü “web” sitesinde görsellik açısından incelendiğinde ‘Fakülte Marşı’nın ana sayfada yer aldığı görülmektedir. Bunun dışında turizm bölümünü tanıtan video, animasyon gibi özeliklere rastlanılamamıştır. Araştırma kapsamında ki üniversitelerin “web” sitelerinin, görsellik özelliklerinin kullanımı açısından yeterli seviyede olmadıkları söylenebilir.

Erişilebilirlik
Bilkent Üniversitesinin Turizm ve Otel İşletmeciliği bölümü “web” sitesi İngilizce olarak hazırlanmış ancak Türkçe’ye çeviri seçeneği bulunmamaktadır. İstanbul Üniversitesi’nin “web” sitesinde yabancı bir dile çeviri özelliği bulunmamaktadır. Diğer üniversitelerin “web” sitelerinde Türkçe-İngilizce dil seçeneği sunulmuştur. İngilizce dışında farklı bir dil seçeneğine rastlanılmamıştır. “Web” siteleri uygulama indeksine göre değerlendirildiğinde ise Boğaziçi Üniversitesi açılış sayfa boyutu 81.3 KB, Dokuz Eylül Üniversitesi’nin 546.2 KB, İstanbul Üniversitesi’nin 872.9 KB, Bilkent Üniversitesi’nin 332.1 KB, Yaşar Üniversitesi’nin 716.1 KB ve Yeditepe Üniversitesi’nin ise 1.4 MB verilik hacme sahip olduğu tespit edilmiştir. Boğaziçi Üniversitesi performans sınıfı olarak 100/86, Dokuz Eylül Üniversitesi 100/67, İstanbul Üniversitesi 100/85, Bilkent Üniversitesi 100/84, Yaşar Üniversitesi100/86, Yeditepe Üniversitesi 100/69 olarak tespit edilmiştir.

Gezilebilirlik
Yeditepe ve Dokuz Eylül Üniversitelerinin ‘Turizm İşletmeciliği’ bölümlerinin “web” siteleri, gezilebilirlik seçenekleri açısından tam puan almıştır. “Web” sitelerinin gezilebilirlik özellikleri kullanıcının ihtiyacına cevap verilecek şekilde tasarlanmıştır. Arama motoru mevcuttur. Böylelikle site içerinde bilgi, haber veya herhangi bir konu ya da başlık kısa sürede bulunabilmektedir. Sayfa ikonlarının sitenin alt kısımlarında yer alması da yine site içinde gezintiyi ve bilgiye ulaşmayı kolaylaştıran bir özellik olarak karşımıza çıkmaktadır. Site haritası ise aranılan başlıklara, konulara ulaşmada, zaman tasarrufu yapmayı ve sitenin içinde yer alan diğer özellikleri de kısa zamanda öğrenme şansı tanımaktadır. İstanbul Üniversitesi’nde gezilebilirlik özelliklerine uygun bir “web” sitesi sunmuştur. Boğaziçi Üniversitesi ve Yaşar Üniversitesi gezilebilirlik özellikleri açısından diğer üniversitelere oranla daha az özelliği sitelerinde kullanmışlardır. Çalışmada kullanılan kriterlerin aralığı 0-5 iken gezilebilirlik ortalaması 3.16 bulunmuştur.

Güncellik
Araştırma kapsamındaki üniversitelerin “web” siteleri, 1 ay süreyle ziyaret edilmiş, güncellik değişikliklerine bakılmıştır. Fakat sitelerde araştırma süresinde herhangi bir veri girişinin olmadığı görülmüştür. Etkinlik takvimi olan üniversiteler zaten yıllık etkinliklerini takvim üzerinden vermektedirler. Sitelerinde ayrıca duyuru yapmamışlardır. Bunun yanı sıra çalışmanın yaz mevsimine denk gelmesi de güncellenme sıklığının düşmesinin bir nedeni olduğu ifade edilebilir. İstanbul Üniversitesi’nin en son güncellemesinin ise 05.12.2012 tarihinde yapılmış olduğu tespit edilmiştir.

Görülebilirlik
Üniversitelerin arama motorunda yapılan arama sonucunda elde edilen kurumla ilgili linklerin sayısının değerlendirilmesi yapılmıştır. Alexa sayfası ziyaret edilerek turizm işletmeciliği bölümlerinin “web” sitelerinin Tablo 2’de link sayıları verilmiştir. Link sayılarına bakıldığında İstanbul Üniversitesi 11.540, Boğaziçi Üniversitesi 4.830, Bilkent Üniversitesi 3.716, Dokuz Eylül Üniversitesi 2.595, Yeditepe Üniversitesi 1.275 ve Yaşar Üniversitesi ise 973 linke sahiptir. Görülebilirlik noktasında devlet ya da vakıf üniversiteleri açısından herhangi bir farklılık bulunmamakla birlikte İstanbul Üniversitesi’nin diğer üniversitelere göre çok daha yüksek bir görünürlüğe sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Bunun önemli nedenlerinden biri, İstanbul Üniversitesi’nin daha geniş bir akademik birime ve kadroya sahip olması olabilir.

Üniversitelerin “web” siteleri üzerinden sağladıkları bilgi akışı performansınınsa ortalama bir seviyede olduğu tespit edilmiştir. Bu durum, dinamik ve güncel bir “web” sitesi üzerinden iletişim kurmanın işlevsel özelliklerini kısıtlamaktadır. Aday öğrencilere yönelik bilgilendirme konusunda vakıf üniversitelerinin devlet üniversitelerinden daha yeterli oldukları bu konuyu daha fazla önemsedikleri görülmüştür. Bu durum üniversiteler arasındaki rekabet konusunda vakıf üniversitelerinin daha güçlü olduğu; “web” sitelerini daha işlevsel kullandıkları görülmüştür. Devlet üniversitelerinin “web” sitelerini hedef kitlesi olan potansiyel öğrencilerine tanıtım için daha etkin kullanmaları gerektiği açıktır.

Sosyal sorumluluk projeleri ve gönüllülük projeleri kurumların bilinirliliğini arttırmak için önemli kampanyalardır. Bilim üreten üniversitelerin bu konuda önde olması ve genç tüketicilerine bu projelerini duyurmaları gerekmektedir. Vakıf üniversitelerinin bu konuda daha etkin oldukları ve bunu hedef kitlelerine aktardıkları görülmektedir. Devlet üniversitelerinin bu alandaki hem faaliyet hem de “web” sitelerini kullanma düzeyleri zayıftır.

Üniversitelerin daha güncel “web” siteleri için kullanıcılarının ziyaret sıklıklarını ve ziyaret nedenlerini düzenli olarak takip etmeleri ve sitelerin içeriğini bu bilgiler ışığında dinamikleştirmeleri gerektiği açıktır. Üniversiteler, “web” siteleriyle sadece öğrencilerine değil, mezunlarına, akademisyenlerine, idari personeli ve diğer akademik birimlerine değil aynı zamanda kamu kurum ve kuruluşlarına, özel işletmelere, sivil toplum kuruluşlarına da seslenmektedir. Bu nedenle “web” sitelerinin, tüm gerçek ve potansiyel kullanıcılarının ihtiyaçlarına yönelik merkezi bilgiyi sağlarken onların taleplerini de dikkate almaları önemlidir. Çalışma, fonksiyon özellikleri açısından turizm eğitimi veren bölümlere ait “web” sitelerinin, daha çok bilgi verme amaçlı oluşturulmuş olduğu; kullanıcı odaklılık, katılımcılık ve geri bildirim alıp değerlendirme unsurları açısından yetersiz olduğu sonucunu göstermiştir. “Web” siteleri üzerinden kullanıcılardan alınan geribildirimlerin, sitelerin geliştirilmesi için de üniversitelere büyük yarar sağlayacağı düşünülmelidir.

Araştırma kapsamındaki “web” sitelerinin, görsellik özelliklerini kullanması ve sunma performansı zayıftır. Tanıtım filmleri, çeşitli videolar vb. gibi görsel unsurların “web” siteleri üzerinden sunumu yetersizdir. Sosyal ağların etkin kullanımı da üniversiteler için oldukça önemli bir faktördür. Araştırma kapsamındaki tüm üniversitelere ait “web” sitelerinin, sosyal ağlara bağlantıları bulunmakta olup, bu alanda beklentiler genel olarak karşılanmaktadır.

Teknolojik ilerlemenin hızla geliştiği ve üniversiteler arasındaki rekabetin günden güne arttığı günümüz koşullarında “web” sitelerinin etkin kullanımı oldukça önemlidir. Üniversitelerin, genel olarak bu alana daha fazla önem vermesi ve internet mecrasını daha etkin kullanması, genç nüfusun daha yoğun olarak kullandığı teknolojik araç ve alanlarda daha fazla yer alması gerektiği açıktır.

1) Balcı, Ş. & Akar, H. (2010). Siyasal Bilgilendirmede İletişim Araç ve Yöntemlerinin Önem Düzeyi: 29 Mart Yerel Seçimleri Konya Araştırması. E-Journal of New Word Sciences Academy, 5(2), 282–305.

2) Büyüköztürk, Ş.,Çakmak, K.E.,Akgün, E.Ö.,Karadeniz, Ş.& Demirel, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi

3) Elden, M. (2003). Reklam Yazarlığı. İstanbul: İletişim Yayınları.

4) Genç, H. (2010). İnternetteki Etkileşim Merkezi Sosyal Ağlar ve E-İş 2.0 Uygulamaları. Akademik Bilişim’10 - XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, 10-12 Şubat 2010 Muğla, 481-487.

5) Gibson, R., Margolis, M., Resnick, D.& Ward, S. J. (2001). Election Campaigning on the WWW in the US and UK: A Comparative Analysis. American Political Science, Party Politics, Retrieved from http://www.esri.salford.ac.uk/ESRC Research Project.

6) Günter, T., Güneş, Ö. E. & Demir, O. E. (2012). Türkiye’de Meslek Yüksekokullarında Uzaktan Eğitim. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(1), 54-62.

7) Keeler, L. (1995). Cyber Marketing, United States of America (Akt.: Çakır, M.; Yalçın A.E., “Kültür ve Turizm Tanıtımında Bir Araç Olarak İnternet Kullanımı”) Retrieved from http:// teftis.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/4715,kultur-ve-turizmbakanliginda- bir-arac-olarak-internet-.pdf?1

8) Newhagen, J.E. & Rafaeli, S. (1996). Why Communication Researchers Should Study the Internet: Dialog. Journal of Communication, 46(1), 4–13.

9) Özer, A. (2009). Halkla İlişkiler Dersleri. Ankara: Adalet Yayınevi.

10) Peltekoğlu F.B. (1998). Halkla İlişkiler Nedir? İstanbul: Beta Yayınları.

11) Ryan, M. (2003). Public Relations and the Web: Organizational Problems, Gender and Institution Type. Public Relations Review, 29(3), 335-349.

12) Sarı, Y. (2010). Turizm Alanında Lisans Öğrenimi Gören Öğrencilerin Fakülte/Yüksekokul Tercihlerinde Üniversite “Web” Sitelerinin Etkililiği Üzerine Bir Araştırma. XII Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, 10-12 Şubat 2010, Muğla.

13) Yurdakul, B. N. & Öksüz, B. (2007). Hastanelerde Bir Tanıtım Aracı Olarak “Web” Siteleri: İzmir İli Eğitim Hastaneleri ve Özel Hastanelerin Kurumsal “Web” Sitelerinin Kıyaslamalı Analizi. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 5(1), 118-134.

14) Yurdakul, B. N. & Coşkun, G. (2009). Fakültelerde “Web” Sitelerinin Kurumsal Tanıtım Amaçlı Kullanımı: İletişim Fakülteleri “Web” Siteleri Üzerine Bir Araştırma. Journal Of Yasar University, 4(13), 955-980.