|
2017, Cilt 7, Sayı 3, Sayfa(lar) 419-429 |
|
DOI: 10.5961/jhes.2017.219 |
Yükseköğretimde Uzaktan Eğitim Uygulamalarının İncelenmesi: Türkiye Örneği |
Emine CABI, Halil ERSOY |
Başkent Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, Ankara, Türkiye |
Anahtar Kelimeler: Uzaktan eğitim, Yükseköğretim, Durum çalışması |
|
Bu çalışma 2010 yılından 2016 yılına kadar, Türkiye yükseköğretiminde uzaktan eğitim çalışmalarının sayısal veriler ışığında incelenmesini
amaçlamaktadır. 2010 ile 2016 yılları arasındaki yükseköğretimdeki öğrenci sayıları, uzaktan eğitim veren ön lisans, lisans ve yüksek lisans
programlarına yerleşen öğrenci sayıları ve mevcut program sayılarının dağılımları incelenmiştir. Ön lisans ve lisans seviyesinde 2010-
2015 arası uzaktan eğitimde öğrenim gören öğrenci sayılarına ulaşılabilirken, yüksek lisans seviyesinde sadece 2014-2015 ve 2015-2016
eğitim-öğretim dönemlerindeki program ve öğrenci sayılarına ulaşılabilmiştir. Ayrıca çalışmada genel ve programlara yerleşen öğrenci
sayılarının yıllara göre değişimleri de incelenmiştir. Yapılan çalışma durum çalışması olduğundan mevcut durumu boylamsal olarak ortaya
koymaktadır. Bu bağlamda, yeni açılması düşünülen uzaktan eğitim programlarının yapılandırılması çalışmalarında katkısı olabileceği
düşünülmektedir. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Sonuç
Kaynaklar
|
|
Uzaktan eğitim, geleneksel öğrenme- öğretme yöntemlerinin
sınırlılıkları nedeniyle sınıf içi etkinliklerini yürütme olanağının
bulunmadığı durumlarda, eğitim etkinliklerini planlayıcılar ile
öğrenciler arası, iletişim ve etkileşimin özel olarak hazırlanmış
öğretim üniteleri ve çeşitli ortamlar yoluyla belirli bir merkezden
yürütüldüğü bir öğretme yöntemidir (Kaya, 2002). Uzaktan
eğitimin en popüler ve en yaygın biçimde kullanılan tanımı
Moore ve Kearsley (2011) tarafından öğrenen ve öğreticinin
farklı mekânlarda olduğu, özel öğretim tasarımı ve teknolojilerini
gerektiren planlanmış açık erişimli öğrenme şeklindedir.
Uzaktan eğitim ile eğitimde teknolojinin kullanımı arasında bağ
oldukça kuvvetlidir. Uzaktan eğitimde kullanılan ilk teknoloji
mektup olmuş, daha sonra radyo, televizyon, bilgisayar, internet
ve “web” gibi yeni teknolojiler günlük hayatımıza girdikleri
ölçüde uzaktan eğitimde de yer almıştır. Hatta bu teknolojilerin
bize kazandırdığı kavramların başına internet üzerinden
anlamına gelen elektronik teriminin kısa yazılışı olan “e” harfi
getirilmiştir ( e-posta, e-öğrenme gibi). Bazı ülkelerde özellikle
Avrupa’da uzaktan eğitim açık eğitim, açık öğrenim, uzaktan
öğrenme terimleri ile birbirinin yerine kullanılmaktadır.
Uzaktan Eğitimin Dünyadaki Gelişimi
Modern uzaktan eğitimin kökenleri 18. yüzyılın başlarına kadar
uzanabilir. 1728'de, Bostonian Caleb Phillips isimli öğretmen,
bulunduğu bölgenin dışında yaşayan öğrencilere her hafta
öğrenme programını göndererek dersin kalitesini düşürmeden
derslere katılabilecekleri önerisinde bulunmuştur (Siemens,
Gašević, & Dawson, 2015). Bundan sonra uzaktan eğitimin
tarihi gelişimi kullanılan teknolojiler çerçevesinde çeşitli evreler
şeklinde ele alınabilir. Moore ve Kearsley (2011), uzaktan
eğitimi beş evre altında incelemektedir. Bunlar sırasıyla, mektuplaşma,
radyo ve televizyon yayını, açık üniversite, telekonferans
ve internet/ “web”dir. İlk evrede, öğretim mektup aracılığı ile yazılı metin kullanılarak, ikinci evrede radyo ve televizyon
aracılığı ile işitsel ve görsel olarak eğitim verilmiştir. Üçüncü
evrede, iletişim teknolojilerinden ziyade örgütlü eğitime geçiş
yapılarak açık üniversiteler kurulmuştur. 1980’lerdeki dördüncü
evrede ise telefon, uydu ve bilgisayar ağları ile sesli ve video
konferans ile uzaktan eşzamanlı etkileşimli dersler verilmiştir.
Uzaktan eğitimin en son evresinde ise internet teknolojisine
dayanan sanal sınıflar ve üniversitelerde çevrimiçi öğrenme
ortamları yer almaktadır. Zawacki Richter ve Naidu (2016) ise
uzaktan eğitimin son 35 yılını incelediği çalışmasında, 1980
yılından günümüzde beşer yıllık yedi evreye ayırmış ve her
bir evreyi temsil eden temalar altında isimlendirmiştir; profesyonelleşme
ve kurumsal birleştirme (1980-1984), öğretim
tasarımı ve eğitim teknolojisi (1985-1989), uzaktan eğitimde
kalite güvencesi (1990-1994), çevrimiçi öğrenmenin erken
aşamaları ve öğrenci desteği (1995-1999), sanal üniversitenin
ortaya çıkışı (2000-2004), işbirlikli öğrenme ve çevrimiçi etkileşimli
ortamlar (2005-2009) ve etkileşimli öğrenme, “MOOC
(Massive Open Online Courses)” ve “OER (open educational
resources)” (2010-2014) kaynaklarıdır.
Özelllikle 1960‘ların sonundan itibaren uzaktan eğitim uygulamalarında
bir hareket gözlenmiştir. Bu hareketi özellikle öncü
bir düşünür olan M. Graham Moore başlatmıştır. “Web”-tabanlı
öğretim ve çevrimiçi öğrenme gibi gelişmeler, Moore’un eğitim
teknolojisi alanına yönelik önemli katkılar sağlamıştır (Horzum,
2013). Dünyadaki bazı ülkelerde uzaktan eğitim uygulamalarının
başlangıç tarihleri ve ilk uygulamaları Şekil 1’de verilmiştir.
 Büyütmek İçin Tıklayın |
Şekil 1: Dünyada bazı ülkelerde uzaktan eğitim uygulamalarının
başlangıçları (Kaynak: Kaya, 2002). |
Uzaktan Eğitimin Türkiye’deki Gelişimi
Uzaktan eğitimin Türkiye’deki gelişimi üç ana evrede incelenmektedir
(Tablo 1); kavramsallaşma süreci, mektupla öğretim
süreci ve iletişim teknolojilerinin kullanımı süreci (Çallı, İşman,
& Torkul, 2002). Kavramsallaşma süreci cumhuriyetin ilanı ile
beraber gelen yenileşme hareketleriyle başlamıştır. 1924 yılında Dewey'in sunduğu "Öğretmen Eğitim Raporu" ile gündeme
girmiş, 1927 yılında kavram olarak oluşmaya başlamıştır (Alkan,
1997). 1939 yılında ilk defa toplanan Milli Eğitim Şurası’nda yaygın
eğitim konusu tartışılmaya başlanmış; daha sonraki devam
eden Milli Eğitim Şuralarında da yaygın eğitim üzerinde ayrıntılı
olarak durulmuştur. Ancak 1950’li yıllara kadar uzaktan eğitim,
genel olarak ‘kavram’ boyutunda kalmıştır. 1960 tarihinde Milli
Eğitim Bakanlığı tarafından “mektupla öğretim” ilk uzaktan
eğitim uygulaması olarak eğitim sistemimizde yerini almıştır
(Kaya, 2002). Var olan okulların yükseköğretime olan talepleri
karşılayamamasından dolayı bu uygulamaya ihtiyaç duyulmuş,
İstatistik ve Yayım Müdürlüğü bünyesinde uzaktan eğitim yapmayı
amaçlayan Mektupla Öğretim Merkezi Kurulu’nu kurmuştur.
1966 yılına girildiğinde Mektupla Öğretim Merkezi, genel
müdürlük olarak örgütlenmiş ve mektupla öğretimi örgün ve
yaygın eğitimde başarı ile uygulamıştır. Bu uygulama ile teknik
alanda; radyo, otelcilik, beslenme, daktilografi, teknik resim,
kooperatifçilik ve elektrik tesisatçılığı, tekniker okulu bitirme;
sınavlara hazırlık olarak da ilkokul öğretmenliği ve lise edebiyat
bölümünü bitirme için öğretim yapılmıştır (Alkan, 1987). 1974-
1975 öğretim yılında ortaöğretim kurumlarını bitiren yaklaşık
45.000 öğretmen adayı Deneme Yüksek Öğretmen Okulu’na
kayıt olarak uzaktan yükseköğretime başlamıştır. 1975 yılında
Yaygın Yüksek Öğretim Kurumu (YAYKUR) kurulmuş ve Deneme
Yüksek Öğretmen Okulu ile uzaktan öğretime başlayan öğrenciler
de bu kuruma devredilmiştir. YAYKUR’da Açık Öğretim
Dairesi Başkanlığına bağlı olarak açık öğretim programlarını
uygulayarak eşitli branşlarda orta öğretim öğretmenliği, ilkokul
öğretmenliği, teknik ve sosyal bilimler ile yabancı diller alanlarında
uzaktan yükseköğretim hizmeti vermiştir. 1981 yılında
uzaktan eğitim yapma görevi üniversitelere verilmiş ve 1982
yılında ise Anadolu Üniversitesi uzaktan eğitim modelini Açık
Öğretim Fakültesi ile uygulamaya koymuştur.
Radyo ve televizyon gibi görsel ve işitsel iletişim araçlarının
yaşantımıza girmesiyle beraber iletişim teknolojileri özellikle geniş topluluklara ulaşılabilmesi özelliğinden dolayı eğitimde
de etkili bir biçimde kullanılmaya başlanmıştır (Çallı, İşman, &
Torkul, 2002). Teknolojinin öğretimi daha önceden öngöremediğimiz
şekillerde geliştirme potansiyeline sahip olduğu açıkça
görülmektedir. Örneğin, kısa bir süre önce teknolojik sınıf uygulamaları
film, televizyon, slayt gösterisi, radyo gibi gereklerle
sınırlıyken, günümüz öğrencileri normal sınıflarda çevre ve
olayların simülasyonlarını kullanabilmekte, uzak mesafedeki
kişilerden öğretim alabilmekte ve onlarla iletişim kurabilmekte
ve geniş tabanlı bilgi sistemleri ve etkileşimde bulunabilmektedir
(Schunk, 2009). Zaman içerisinde uzaktan öğretimde önce
telekonferans sonra internet ve “web” teknolojileri kullanılarak
öğretim ortamları gittikçe zenginleşmiştir. Bu uygulamalar
öğretimin niteliğinin ve kalitesinin artmasında önemli bir rol
oynamıştır. Ülkemizde son yıllarda bu uygulamalar gerek kamuda
gerekse özel eğitim kurumlarında giderek yaygın olarak
kullanılmaktadır.
Eğitim kurumlarının yanı sıra Microsoft™, Cisco™, Oracle™,
Novell™ gibi bilişim teknolojileri sektöründe etkinlik gösteren
şirketler tarafından uzaktan eğitimle verilebilen eğitim sertifikaları
Türkiye’de de uygulanmaktadır. Yaşam boyu öğrenmeye
yönelik özel ve kamu kuruluşları tarafından verilen e-sertifika
programlarının sayısı hızla artmaktadır (Yalçınalp, 2015).
Türkiye’de günümüzde artık yükseköğrenimde birçok üniversitede
uzaktan eğitim ile lisans, ön-lisans ve yüksek lisans programları
yürütülmektedir. Bunun yanı sıra birçok üniversitede
yüz yüze ve uzaktan öğretim yöntemlerinin beraber kullanıldığı
harmanlanmış öğrenme yöntemi ile de dersler verilmeye
devam etmektedir.
Türkiye’de, başta Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi
olmak üzere uzun yıllardır “Açık Öğretim” tanımı ile uzaktan eğitim
çalışmaları yürütülmektedir. Öte taraftan son yıllarda bilgi
ve iletişim teknolojilerinin kullanımının Türkiye’de hem bireysel
hem de eğitim kurumlarında yaygınlaşması ile Yükseköğretim Kurulu’nun 2013 yılında ilk kez tanımladığı, usul ve esaslarını
belirlediği “uzaktan eğitim” uygulamaları üniversitelerde hızla
artmaktadır (YÖK, 2014). Hem örgün eğitimin bir parçası hem
de başlı başına uzaktan eğitim ile yürütülen programlar şeklinde
tanımlanan uzaktan eğitim uygulamalarının Türkiye’deki
gelişimini izlemek son derece önemlidir. Teknolojinin sunduğu
olanaklar ile gün geçtikçe yaygınlaşan uzaktan eğitimde yaşanan
sıkıntılardan biri de, programları yarıda bırakan öğrenci
sayılarının örgün eğitime göre yüksek olmasıdır (Keegan, 1990;
Morgan & Tam, 1999). Teknoloji, içerik ve insan gücüne yapılan
yatırımların öğrencilerin programları yarıda bırakmasıyla boşa
harcanması ihtimali, bu alanda çalışma yapmaya istekli birçok
kişi veya kurumun cesaretini kırıcı olabilmektedir. Bu nedenle
uzaktan eğitimde Türkiye’deki mevcut durumu ve yıllara göre
değişimleri görebilmek önemlidir.
Geçtiğimiz birkaç yıl içerisinde yükseköğretimde uygulama
esasları açıkça tanımlanan uzaktan eğitim programlarının
sayıları ve öğrenci sayıları hızla değişmektedir (YÖK, 2016). Bu
değişimin dinamiklerini anlamak ve uzaktan eğitimdeki arz ve
talebi doğru anlayabilmek için durumun detaylı incelenmesi
gerekmektedir.
Bu çalışma, Türkiye’de yükseköğretimde uzaktan eğitim uygulamalarının
nicel gelişimini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.
Bu sayede geleceğe ilişkin kestirimlere katkıda bulunabileceği
umulmaktadır. Araştırmanın amacına yönelik, Türkiye’deki
yükseköğretimi öncelikle bir bütün olarak, ardından ön lisans,
lisans ve yüksek lisans seviyelerinde gruplayıp ve farklı zaman
dilimlerinde incelemek üzere aşağıdaki dört soru cevaplanmaya
çalışılmıştır:
1. 2015-2016 öğretim yılı itibariyle yükseköğretimdeki örgün
ve uzaktan eğitimdeki öğrenci sayıları ve oranları nelerdir?
2. 2010-2015 yılları arasında uzaktan eğitim ile yürütülen ön
lisans ve lisans programlarına yerleşen öğrenci sayıları ve
program sayıları nelerdir?
3. Uzaktan eğitim ile yürütülen ön lisans, lisans ve yüksek
lisans programlarına ve öğrenci sayılarına ait güncel veriler
nelerdir?
Araştırma soruları öncelikle 2015 itibariyle tüm seviyelerde
son beş yılın verilerine ulaşmak üzere hazırlanmış; ancak daha
sonra resmi ve güvenilir kaynakların kısıtlı olmasından dolayı
yukarıdaki zaman aralıkları ile sınırlandırılmıştır. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Sonuç
Kaynaklar
|
|
Araştırma Modeli
Bu araştırmada, Türkiye’de yükseköğretimde uzaktan eğitimin
yıllara göre nasıl değişim gösterdiğini derinlemesine incelemek
amacıyla ‘durum çalışması’ modeli uygulanmıştır. Durum çalışması,
bir ya da birkaç durumu derinliğine araştırmak, gerçekte
ortamda neler olduğuna bakmak, sistematik bir biçimde verileri
toplamak, analiz etmek ve sonuçları ortaya koymak yoludur
(Yıldırım & Şimşek, 2011). Bu çalışmada durum, Türkiye’deki
yükseköğretimde uzaktan eğitim ile verilen programların incelenmesidir.
Bu nedenle, yükseköğretimde Türkiye’de uzaktan
eğitim uygulamalarını sayısal olarak incelemek için nitel veri
toplama yöntemlerinden ‘doküman analizi’ kullanılmıştır.
Veri Toplama Araçları
Bu durum çalışmasını gerçekleştirebilmek için Öğrenci Seçme
ve Yerleştirme Merkezi’nin (ÖSYM) 2010-2015 yılları arasında
yayımlanan Yükseköğretim Programlarının Merkezi Yerleştirmedeki
En Küçük ve En Büyük Puanları Kitapları (ÖSYM, 2010-
2015) ve YÖK Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi (YBYS) (YÖK,
YBYS, 2010-2015) temel kaynak olarak ele alınmıştır.
Nitel araştırmalarda yaygın biçimde kullanılan doküman analizinde
amaç araştırma sorularına cevap olabilecek her türlü
yazılı, görsel, işitsel vb. veriyi sistematik biçimde incelemek
ve kategorik biçimde anlamlı bilgi haline getirmektir (Best &
Khan, 1993). Araştırma kapsamında analiz edecek veriler 2016
yılı bahar ve sonbahar aylarında yukarıdaki kaynaklardan ham
dijital tablolar olarak elde edilmiştir. Tüm yükseköğretim kurum
ve öğrenci sayılarını içeren hesaplama tabloları, birçok farklı
filtreleme işlemine tabi tutulmuş, özellikle uzaktan eğitim ve
uzaktan öğretim anahtar kelimeleri veya kategorileri kullanılarak
toplam sayılar içerisinden süzülmüştür. Yükseköğretimin
ön lisans, lisans ve yüksek lisans kademeleri analizi ana kategoriler
olarak ele alınmıştır. Verilerin seçilmesi ve grafiklerinin
oluşturulmasında Microsoft® Office Excel™ yazılımı kullanılmış;
yazılımdaki Pivot tablo ve Pivot grafik özellikleri kullanılarak
veriler son haline getirilmiştir.
Sınırlılıklar
Yükseköğretim Kurulu web sayfalarında uzaktan eğitime dair
2014-2015 öğretim yılı öncesine ait verinin olmaması nedeniyle,
bu kurumun internet üzerinden bilgi edinme formu kullanılarak
araştırma için gerekli olan verilerin sağlanması talebinde
bulunulmuştur. Ancak, YÖK tarafından yüksek lisans seviyesinde
2014-2015 yılı öncesindeki uzaktan eğitim programları ve
öğrenci sayılarındaki değişim hakkındaki sorular cevaplanamamış;
ancak 2014-2015 ve 2015-2016 yıllarına ait sayısal veriler
elde edilebilmiştir.
Ön lisans ve lisans düzeyine ait 2015 ve geçmiş beş yıla ait
veriler ÖSYM kurumunun web sayfalarında yer alan tercih
kılavuzları taranarak elde edilmiştir. Araştırmamız ulaşılan arşiv
kayıtları ile sınırlıdır. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Sonuç
Kaynaklar
|
|
Verilerin analizi grafik ve tablolardan yararlanılarak ortaya
konulmuştur. Bazı durumlarda elde edilen bilgilerin fazla olması
nedeniyle sıralamada nicelik olarak büyük olan ilk 10 kuruma
ya da programa yer verilmiştir. Bulgular araştırma soruları ile
benzer sıralamada ve numaralandırma ile sunulmuştur.
1. 2015-2016 Öğretim Yılı İtibariyle Yükseköğretimdeki
Örgün ve Uzaktan Eğitimdeki Öğrenci Sayıları ve Oranları
Türkiye’de 2015-2016 öğretim yılı yükseköğretim öğrenci sayıları
aşağıdaki Şekil 2’de verilmektedir. Veriler söz konusu öğretim
yılında aktif olarak öğrenim görmekte olan öğrencilerin
tamamını yansıtmaktadır.
Şekil 2’ye göre yükseköğretimde 2015-2016 öğretim yılında
6.689.185 öğrenci öğrenim görmektedir. 2.285.406 ön lisans
öğrencisinin %1.30’u, 3.900.601 lisans öğrencisinin %0.64’ü,
417.084 yüksek lisans öğrencisinin %4,85’i, toplam 6.689.185 öğrencinin 74.619’u ( %1.11) uzaktan eğitim ile öğrenim görmektedir.
Uzaktan eğitimde öğrenim gören öğrencilerin %8.34’ü ön
lisans, %2.49’u lisans, %38.82’si yüksek lisans oranlarında
vakıf üniversitelerinde yer almaktadır. Vakıf üniversitelerinde
uzaktan eğitim ile ön lisans, lisans ve yüksek lisanstaki toplam
öğrenci sayısı oranı %14.66’dır. 2014-2015 ve 2015-2016
verilerine göre ülkemizde uzaktan eğitim ile yapılan doktora
düzeyinde program bulunmamaktadır.
2. 2010-2015 Yılları Arasında Uzaktan Eğitim ile Yürütülen Ön
Lisans ve Lisans Programlarına Yerleşen Öğrenci Sayıları ve
Program Sayıları
Uzaktan eğitim ile yürütülen ön lisans ve lisans programlarına
dair bilgiler, ÖSYM tarafından yayınlanan tercih kitapçıklarının
uzaktan eğitim ifadesi ile filtrelenmesi ile elde edilmiştir. Ön
lisans ve lisans seviyeleri aşağıda iki alt soru olarak cevaplanmıştır.
2.1. Ön Lisans Programlarına Yerleşen Öğrenci Sayıları ve
Program Sayıları
Son beş yılın ÖSYM Yükseköğretim Programlarının Merkezi
Yerleştirmedeki En Küçük ve En Büyük Puanları Kitapları incelendiğinde,
2010-2015 yıllarına göre uzaktan eğitim ön lisans
programlarına yerleşen öğrenci sayısı ve program sayısı dağılımları
Şekil 3 ve Şekil 4’de verilmiştir.
 Büyütmek İçin Tıklayın |
Şekil 3: Uzaktan eğitim ön lisans
öğrenci sayısındaki değişim.
Kaynak: ÖSYM Yükseköğretim
İstatistikleri, 2016. |
 Büyütmek İçin Tıklayın |
Şekil 4: Uzaktan eğitim ön lisans
program sayısındaki değişim.
Kaynak: ÖSYM Yükseköğretim
İstatistikleri, 2016. |
Şekil 3 ve 4 incelendiğinde 2010-2013 yıları arasında küçük bir
artış ile yerleşen öğrenci sayısı, 2014 yılında özellikle devlet üniversiteleri için yükselen bir ivme kazanmış 2015 yılında önceki
yıllarda olduğu gibi küçük bir artış ile devam etmiştir. 2014
yılında yerleşen öğrenci sayısındaki artış Şekil 4’te yer alan toplam
program sayısındaki artışa paralel olduğu söylenebilir. Ön
lisansta aktif olan program sayısı, 2013 yılında vakıf üniversitelerinde
en yüksek seviyede iken, devlet üniversitelerinde 2010
yılından sonraki en düşük değeri vermektedir. Devlet ve vakıf
üniversitelerinde aktif olarak hizmet veren program sayılarının
toplam değerine bakıldığında, 2010 yılından 2014 yılına kadar
olan sürede artan bir şekilde yükselirken, 2015 yılında azalan
bir ivme göstermektedir.
2.2. Lisans Programlarına Yerleşen Öğrenci Sayıları ve
Program Sayıları
2010-2015 yıllarına göre uzaktan eğitim lisans programlarına
yerleşen öğrenci sayısı ve program sayısı dağılımları Şekil 5 ve
Şekil 6’da verilmiştir.
 Büyütmek İçin Tıklayın |
Şekil 5: Uzaktan eğitim
ile yürütülen lisans
programlarındaki öğrenci
sayısındaki değişim.
Kaynak: ÖSYM
Yükseköğretim İstatistikleri,
2016. |
 Büyütmek İçin Tıklayın |
Şekil 6: Uzaktan eğitim ile
yürütülen lisans programları
sayısındaki değişim.
Kaynak: ÖSYM
Yükseköğretim İstatistikleri. |
Şekil 5 ve 6 incelendiğinde, 2010 yılında yerleşen toplam
öğrenci sayısı 2011 yılında hızla yükselmiş ve son beş yılın en
fazla değerine (3453) ulaşmıştır. Bu yükselen ivmeden sonra
yerleşen öğrenci sayısı gittikçe azalan bir dağılım sergilemekte
ve 2015 yılında 2011 yılının yaklaşık yarısına kadar düşmektedir.
Vakıf üniversitelerinde uzaktan eğitim lisans öğrencileri
2011 yılında en yüksek seviyedeyken ertesi yıllarda dar alanda
artan ve azalan şekilde değişmiştir. Son yıllarda görülen azalma
program sayılarında da görülmektedir (Şekil 6). Nitekim 2010
yılından 2012 yılına kadar artan program sayısında, bu yıldan
2015 yılına kadar kayda değer bir azalma görülmektedir. 2013 yılında 21 programa kadar yükselen vakıf üniversiteleri, program
sayılarının artmasına rağmen öğrenci sayılarında kayda
değer bir artış olmamıştır. Son iki yılda program sayılarının
yaklaşık 2/3’ü azaltılmıştır.
3. Uzaktan Eğitim ile Yürütülen Ön Lisans, Lisans ve Yüksek
Lisans Programlarına ve Öğrenci Sayılarına Ait Güncel
Veriler
Yükseköğretim seviyesinde en çok tercih edilen programlar,
üniversiteler ve öğrenci sayıları, ancak 2014-2015 yılından itibaren
elde edilebilmiştir.
Ön Lisans Programları
2014-2015 öğretim yılı ÖSYM Yükseköğretim Programlarının
Merkezi Yerleştirmedeki En Küçük ve En Büyük Puanları
Kitabı’na göre uzaktan eğitim ile hizmet veren 38 farklı ön
lisans programı mevcuttur (Tablo 2).
Tablo 2’ye göre 77 devlet ve 38 vakıf üniversitelerinde olmak
üzere toplam 115 programda 9970 öğrenci öğrenim görmek
üzere kayıt yaptırmışlardır. Toplam öğrencilerin %15.6’sı vakıf
üniversitelerine %84.4’ü devlet üniversitelerine yerleşmiştir.
Aktif olarak hizmet veren ön lisans programlarının öğrenci sayılarına
göre ilk 10 program Tablo 3’de verilmiştir.
 Büyütmek İçin Tıklayın |
Tablo 3: 2014-2015 Öğretim Yılı Uzaktan Eğitim Ön Lisans Öğrenci Sayılarına Göre İlk 10 Program ve Öğrenci Sayıları |
Tablo 3’e göre bilgisayar programcılığına yerleşen öğrenci sayısı
en fazladır. Çocuk gelişimi ve iş sağlığı ve güvenliği programları
sırasıyla bu programı izlemektedir.
Lisans Programları
Uzaktan eğitim ile yürütülen farklı lisans programlarının sayısı
toplamda 13 olduğu için aşağıdaki Tablo 4’te tümüne yer verilmiştir.
Tablo 4’e göre, 2014-2015 öğretim yılında uzaktan eğitim ile
lisans yapmak üzere toplam 17 farklı üniversitedeki 13 farklı
programa yerleşen öğrenci sayısı 1.761’dir. Kamu yönetimi,
halkla ilişkiler ve işletme sırası ile en fazla öğrenci alan lisans
programlardır. Öğrencilerin %19.36’sı vakıf üniversitelerine,
%80.16’sı devlet üniversitelerine yerleşmiştir.
 Büyütmek İçin Tıklayın |
Tablo 4: 2014-2015 Öğretim Yılı Öğrenci Sayılarına Göre 13 Farklı Uzaktan Eğitim Lisans Programı ve Öğrenci Sayıları |
Yüksek Lisans Programları
Yüksek lisans seviyesinde yürütülen uzaktan eğitim programları
tezli ve tezsiz ayrı ayrı olmak üzere sırasıyla Tablo 5 ve Tablo 6’da verilmiştir. Büyük çoğunluğu temsil ettiği için ilk 10 program
listelenmiştir.
 Büyütmek İçin Tıklayın |
Tablo 5: 2015- 2016 Öğretim Yılı Uzaktan Eğitim ile Yürütülen Tezli
Yüksek Lisans Programlarından Öğrenci Sayılarına Göre En Çok
Öğrencisi Olan 10 Progr |
 Büyütmek İçin Tıklayın |
Tablo 6: 2015- 2016 Öğretim Yılı Uzaktan Eğitim Tezsiz Yüksek
Lisans Programlarından Öğrenci Sayılarına Göre En Çok Öğrencisi
Olan 10 Program |
Tablo 5’e göre tezli yüksek lisans programlarındaki öğrenci sayılarına
göre ilk üç program işletme, maliye ve kamu yönetimidir.
İşletme, sağlık kurumları yöneticiliği ve eğitim yönetimi, teftişi,
planlaması ve ekonomisi programları ise sırası ile ilk üç tezsiz
yüksek lisans programlarıdır.
Tablo 6’ya göre tezsiz yüksek lisans programlarındaki öğrenci
sayılarına göre ilk üç program işletme, sağlık kurumları yöneticiliği
ve eğitim yönetimi teftişi planlaması ve ekonomisidir.
2014-2015 ve 2015-2016 öğretim yılı tezli ve tezsiz toplam yüksek
lisans öğrenci sayıları aşağıda Şekil 7’de, öğrenci sayılarına
göre ilk 10 üniversite ise Şekil 8 ve Şekil 9’da verilmiştir.
Elde edilen verilerin incelenmesi ile 2014-2015 öğretim yılı
itibari ile 9.038 devlet, 4.469 vakıf olmak üzere toplam 13.207
öğrenci yüksek lisans öğrenimi uzaktan eğitim ile görmektedir.
Bir sonraki yıl olan 2015-2016 öğretim yılında ise 12.374 devlet
ve 7.853 vakıf olmak üzere toplam 20.227 öğrenci yüksek lisans
öğrenimini uzaktan eğitim ile görmektedir.
Son iki yılda, yüksek lisans düzeyinde uzaktan öğretim ile yürütülen
programlardaki öğrenci sayılarının %49.8 oranında arttığı
görülmektedir. Son yılda öğrencilerin %38.8’i vakıf, %61.2’si
devlet üniversitelerinde bulunmaktadır (Şekil 7).
 Büyütmek İçin Tıklayın |
Şekil 7: Uzaktan eğitim ile yürütülen
yüksek lisans programlarındaki
öğrenci sayıları.
Kaynak: YÖK Yükseköğretim Bilgi
Yönetim Sistemi, 2016 |
Türkiye’de son iki yılda uzaktan yüksek lisans eğitimi veren
üniversitelerden öğrenci sayısına göre en fazla öğrencisi olan
üniversite Sakarya Üniversitesidir (Şekil 8 ve Şekil 9).
 Büyütmek İçin Tıklayın |
Şekil 8: Uzaktan eğitim veren
üniversiteler: 2014-2015 ilk 10
üniversite.
Kaynak: YÖK Yükseköğretim Bilgi
Yönetim Sistemi, 2016. |
 Büyütmek İçin Tıklayın |
Şekil 9: Uzaktan eğitim veren
üniversiteler: 2015-2016 ilk 10
üniversite.
Kaynak: YÖK Yükseköğretim Bilgi
Yönetim Sistemi, 2016. |
|
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Sonuç
Kaynaklar
|
|
Bu çalışmada, Türkiye’de yükseköğretimde uzaktan eğitim
ile yapılan uygulamaların sayısal verilerle ortaya konulması
amacıyla durum çalışması yapılmıştır. Bulgulara bakıldığında,
Türkiye’de 2015-2016 yılında yükseköğretimde altı milyon
civarında öğrenci öğrenim görmektedir. Uzaktan eğitim ile
yürütülen programlardaki öğrencilerin büyük çoğunluğu devlet
kurumlarında öğrenim görmektedir. Uzaktan eğitim ile ders veren devlet ve vakıf üniversitelerinde yer alan öğrenci sayılarına
bakıldığında ise vakıf üniversitelerinin öğrenci sayılarının
devlet üniversitelerinin öğrenci sayılarından belirgin bir biçimde
daha az olduğu görülmektedir. Bu durum, uzaktan eğitim
öğrencilerinin yaklaşık üçte ikisi (%72) devlet kurumlarında
öğrenim gören ABD ile benzerlik göstermektedir (Docebo,
2014).
2010-2015 yılları arasında uzaktan eğitim ön lisans programlarına
bakıldığında, 2015 yılına kadar toplam öğrenci sayılarında
diğer yıllara göre artış devam ederken, son yılda program
sayılarında azalma görülmektedir. Bunun sebebi, 2015 yılında
bazı programların öğrenci almaması, yanı sıra öğrenci alan
programların öğrenci kontenjanlarını artırmaları olabilir.
2010-2015 yılları arasında uzaktan eğitim lisans programlarına
bakıldığında, öğrenci sayıları 2011 yılında en yüksek seviyesine
ulaşırken, devam eden yıllarda genel olarak bir düşüş eğilimi
görülmektedir. Program sayıları ise 2012 yılına kadar yükselirken,
devam eden yıllarda öğrenci sayılarındaki düşüşe paralel
olarak azalmıştır. Bu sonuç, program sayısının öğrenci talebine
göre değişim gösterdiği şeklinde yorumlanabilir.
2015-2016 yılında, uzaktan eğitim ile yüksek lisans programlarından
işletme, sağlık kurumları yöneticiliği ve eğitim yönetimi
teftişi planlaması ve ekonomisi sırası ile en fazla öğrenci
alan ve program sayısı fazla olan programlardır. 2011 yılında
yapılan bir çalışmaya göre (Aydemir, 2011) işletme, bilişim ile
ilgili bölümler, elektrik, elektronik ve bilgisayar mühendisliği en
fazla açılan programlardır. Buna göre, uzaktan eğitim ile yüksek
lisans programları arasında işletme programının hâlâ ilk sıralarda
tercih edilen bir program olduğu söylenebilir.
2014-2015 yılında, uzaktan eğitim ile ön lisans programlarına
bakıldığında, bilgisayar programcılığı hem yerleşen öğrenci
sayısı, hem de program sayısı olarak ilk sırada yer almaktadır.
Çocuk gelişimi ve iş sağlığı güvenliği programları sırasıyla bu
programı izlemektedir. Balaban’ın (2012) YÖK Eğitim Dairesi ve
üniversitelerin web sayfalarından elde ettiği bilgilere göre ön
lisans programında bilgisayar programcılığı (11) ve işletme (11) program sayıları itibariyle ilk sırada yer alırken, bilgisayar teknolojisi
ve programlama (8) ve büro yönetimi (6) bu programları
takip etmektedir. Son üç yılda bilgi ve iletişim teknolojilerine
yönelik ön lisans programı sayıları yerini korurken, işletme ve
büro yönetimi programları yerine çocuk gelişimi ile iş sağlığı
ve güvenliği programları sayıları artmıştır. Hatta 2002 yılında İş
Sağlığı ve Güvenliği programı bir iken, 2015 yılında bu sayı 10’a
yükselmiştir (Balaban, 2012).
2014-2015 yılında, uzaktan eğitim ile lisans düzeyinde 13 farklı
programda, 12 devlet ve beş vakıf üniversitelerinde olmak üzere
toplam 17 programa yerleşen öğrenci sayısı 1.761’dir. Kamu
yönetimi, halkla ilişkiler ve işletme sırası ile en fazla öğrenci
alan ve program sayısı fazla olan programlardır. 2011 yılında
yapılan çalışmaya göre (Akdemir, 2011) iktisat, işletme, çalışma
ekonomisi, maliye ve ekonometri en fazla açılan programlar
olarak verilmiştir. Buna göre işletme programının geçen dört
yıl içerisinde hâlâ ilk sıralarda tercih edilen program olduğu
söylenebilir.
Öte yandan, uzaktan eğitimde yüksek lisans öğrencileri, lisans
ve ön lisans öğrencilerine oranla vakıf üniversitelerinde daha
fazla öğrenim görmektedirler. Türkiye’deki uzaktan eğitim ile
yüksek lisans öğrenimi gören öğrencilerin yaklaşık beşte biri
Sakarya Üniversitesi’ndedir.
2014-2015 ve 2015-2016 yıllarında, yüksek lisans düzeyinde
uzaktan eğitim ile yürütülen programlardaki öğrenci sayılarının
%49.8 oranında arttığı görülmektedir. Bu artış uzaktan eğitim
ile öğrenim gören öğrenci sayılarındaki artış gösteren Poulin
ve Straut (2016) raporu ile benzerlik göstermektedir. Raporda
2014 ve 2015 yıllarında öğrenci sayılarında sırasıyla %3.7 ve
%3.9’luk bir artışın olduğu belirtilmiştir. Benzer şekilde, araştırmadan
elde edilen bulgulara bakıldığında, Türkiye’de son beş
yıl içerisinde, ön lisans düzeyinde uzaktan öğretim ile yürütülen
programlardaki öğrenci sayılarında da bir artış olduğu görülmüştür.
Ancak, aynı artış lisans düzeyindeki programlardaki
öğrenci sayılarında görülmemiştir; hatta 2011 yılından itibaren
düşüş ivmesinde olduğu görülmektedir.
Genel olarak çalışmadan elde edilen veriler incelendiğinde,
Türkiye’de uzaktan eğitim uygulamaları örgün eğitim ile kıyaslandığında
sayısal olarak çok daha gerilerde olduğu görülmektedir.
Ancak dünyadaki e-öğrenim pazarının önümüzdeki üç
yıl içinde hızlı ve önemli bir ölçüde büyüme göstereceği konusunda
genel bir görüş üzerinde durulmaktadır (Docebo, 2014).
Türkiye’de ise buna paralel olarak YÖK tarafından hazırlanan
yükseköğretim kurumlarında uzaktan öğretime ilişkin usul ve
esaslara göre, birinci ve ikinci öğretim programlarındaki derslerin
en fazla %30’unun sadece uzaktan öğretim yolu ile verilebileceği
ortaya konulmuştur. Bu bağlamda, Türkiye’de örgün
eğitimin bir parçası olmuş uzaktan eğitim uygulamalarının da
sayısal ve nitelik açısından incelenmesi önerilmektedir.
Sonraki yıllarda uzaktan eğitim ön lisans, lisans ve yüksek lisans
program ve öğrenci sayılarının sistematik biçimde arşivlenmesi
ve benzer biçimde programlardaki eğilimlerin izlendiği boylamsal
çalışmaların yapılması yararlı olacaktır. Ayrıca, dünyada yükseköğretimde
uzaktan eğitim uygulamalarına yönelik yapılan
dönemsel çalışmaların incelenerek Türkiye ile karşılaştırılmasına
yönelik araştırmaların yapılması da önerilmektedir. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Sonuç
Kaynaklar
|
|
1) Akdemir, O. (2011). Yükseköğretimimizde uzaktan eğitim. Yükseköğretim
ve Bilim Dergisi, 1(1), 69-71.
2) Alkan, C. (1987). Öğrenme-öğretme süreçleri ilkeleri. Ankara
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 20(1), 209-
229. Retrieved from http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/
40/518/6484.pdf
3) Alkan, C. (1997). Eğitim Teknolojisi (5. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
4) Balaban, E. (2012). Dünyada ve Türkiye’de uzaktan eğitim ve bir
proje önerisi. İstanbul: Işık Üniversitesi.
5) Best, J. W. & Khan, J. V. (1993). Research in education (7. ed).
Boston: Allyn and Bacon.
6) Çallı, İ., İşman, A. & Torkul O. (2002). Sakarya Üniversitesi'nde
uzaktan eğitimin dünü, bugünü ve geleceği. Sakarya
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 1-352. Retrieved
from http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.
1.1.102.2851&rep=rep1&type=pdf
7) Docebo (2014). E-Learning Market Trends & Forecast 2014 - 2016
Report. A report by Docebo. Retrieved from https://www.
docebo.com/landing/contactform/elearning-market-trendsand-
forecast-2014-2016-docebo-report.pdf
8) Horzum, M. B. (2013). Michael Graham Moore eğitim teknolojisi
alanına önemli katkılar sağlayan kişi. Sakarya University
Journal of Education, 3(1), 113-119.
9) Kaya, Z. (2002). Uzaktan eğitim. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
10) Keegan, D. (1990). Foundations of distance education. (2nd ed.).
New York: Routledge.
11) Moore, M.G. & Kearsley, G. (2011). Distance education: a systems
view of online learning (what's new in education) (3rd ed.).
Boston, MA: Wadsworth Publishing.
12) Morgan, C. K. & Tam, M. (1999). Unraveling the complexities of
distance education student attrition. Distance Education,
20(1), 96-108.
13) Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM). (2010). T. C.
Yükseköğretim Kurulu Öğrenci Şeçme ve Yerleştirme Merkezi
2010 Yılında Yapılan Sınavlar ve Yerleştirmeler. Retrieved from
http://www.osym.gov.tr/TR,497/2010-yilinda-yapilan-sinavlar
-ve-yerlestirmeler-kitabinin-yayimlanmasi-09022011.html
14) Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM). (2011). T. C.
Ölçme Seçme ve Yerleştirme Merkezi 2011 Yılında Yapılan
Sınavlar ve Yerleştirmeler kitabı. Retrieved from http://www.
osym.gov.tr/TR,566/tc-olcme-secme-ve-yerlestirme-merkezi-
2011-yilinda-yapilan-sinavlar-ve-yerlestirmeler-kitabininyayimlanmasi-
21032012.html.
15) Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM). (2012). 2012- ÖSYS
Yükseköğretim Programlarının Merkezi Yerleştirmedeki En
Küçük ve En Büyük Puanları ile ÖSYS ve Ağırlıklı ÖSYS Puanlarının
Dağılımları (Yığınsal). Retrieved from http://www.osym.gov.
tr/TR,605/2012-osys-yuksekogretim-programlarinin-merkeziyerlestirmedeki-
en-kucuk-ve-en-buyuk-puanlari-osys-veagirlikli-
osys-puanlarinin-dagilimlari-yiginsal-adli-kitabinyayimlanmasi-
21112012.html.
16) Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM). (2013). 2013-ÖSYS
Yükseköğretim Programlarının Merkezi Yerleştirmedeki En
Küçük ve En Büyük Puanları ile ÖSYS ve Ağırlıklı ÖSYS Puanlarının
Dağılımları (Yığınsal). Retrieved from http://www.osym.gov.
tr/TR,657/2013-osys-yuksekogretim-programlarinin-merkeziyerlestirmedeki-
en-kucuk-ve-en-buyuk-puanlari-ile-osys-veagirlikli-
osys-puanlarinin-dagilimlari-yiginsal-adli-kitabinyayimlanmasi-
21112013.html
17) Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM). (2014). 2014-
ÖSYS Yükseköğretim programlarının merkezi yerleştirmedeki
en küçük ve en büyük puanları kitabı. Retrieved from http://
www.osym.gov.tr/TR,8473/2014-osys-yuksekogretimprogramlarinin-
merkezi-yerlestirmedeki-en-kucuk-ve-enbuyuk-
puanlari-kitabi.html
18) Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM). (2015). 2015-
ÖSYS Yükseköğretim programlarının merkezi yerleştirmedeki
en küçük ve en büyük puanları kitabı. Retrieved from http://
www.osym.gov.tr/TR,8511/2015-osys-yuksekogretimprogramlarinin-
merkezi-yerlestirmedeki-en-kucuk-ve-enbuyuk-
puanlari-kitabi.html
19) Poulin, R., & Straut, T. (2016).WCET Distance education enrollment
report 2016. Retrieved from http://wcet.wiche.edu/initiatives/
research/WCET-Distance-Education-Enrollment-Report-2016
20) Schunk, D. H. (2009). Öğrenme teorileri. Şahin, M. (Çev. Ed). (pp.1-
26). Ankara: Nobel Yayıncılık.
21) Siemens, G., Gašević, D., & Dawson, S. (2015). Preparing for the
digital university: A review of the history and current state of
distance, blended, and online learning. Athabasca, Canada:
Bill & Melinda Gates Foundation. Retrieved from http://
linkresearchlab.org/PreparingDigitalUniversity.pdf
22) Yalçınalp, S. (2015). Uzaktan eğitim. In Cabı E. (Ed.). Öğretim
teknolojileri ve materyal tasarımı. (pp. 140-189). Ankara:
Pegem Akademi.
23) Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma
yöntemleri (8. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
24) Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2014). Yükseköğretim kurumlarında
uzaktan öğretime ilişkin usul ve esaslar. Retrieved from http://
www.yok.gov.tr/documents/10279/38502/uzaktan_ogretim_
esas_usul_25022014.pdf/78353e67-ac60-46d4-85b1-
10a3f4cec880
25) Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2016). Yükseköğretim Bilgi Yönetim
Sistemi. Retrieved from https://istatistik.yok.gov.tr/
26) Zawacki Richter, O., & Naidu, S. (2016). Mapping research trends
from 35 years of publications in distance education. Distance
Education, 37(3), 245-269. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Sonuç
Kaynaklar
|
|
|
|