|
2017, Cilt 7, Sayı 3, Sayfa(lar) 441-452 |
|
DOI: 10.5961/jhes.2017.221 |
Akademik Teşvik Uygulamasının İlk Sonuçlarına Ait Değerlendirmeler |
İdris GÖKSU1, Yusuf İslam BOLAT2 |
1Mardin Artuklu Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Mardin, Turkey 2Dicle Üniversitesi, Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, Diyarbakır, Turkey |
Anahtar Kelimeler: Akademik teşvik, Akademik performans, Akademik yayın, Üniversite başarısı |
|
Bu araştırmanın amacı, 2016 yılında hayata geçirilen akademik teşvik uygulamasına ait ilk sonuçların betimsel analizini yaparak akademik
çalışmaların mevcut durumunu ortaya koymak ve bazı değişkenler açısından değerlendirme yapmaktır. Toplam 107 devlet üniversitesinden
86’sına ait akademik teşvik komisyonu değerlendirme sonuçlarıyla ilgili verilere üniversitelerin web sayfalarından ulaşılmış ve bu veriler
unvan, cinsiyet, fakülte ve puan başlıklarından oluşan bir forma girilmiştir. Araştırma yöntemi olarak tarama modelinin kullanıldığı bu
çalışmada elde edilen veriler bölgeler, üniversiteler, birimler, unvan, cinsiyet, minimum puan, maksimum puan ve teşvik alma oranı
açısından incelenerek değerlendirilmiştir. Ayrıca akademik teşvik puanları üniversitelerin 2015-2016 URAP sıralamasıyla karşılaştırılmış
ve meydana gelen değişim analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre İç Anadolu Bölgesinin, akademik teşvik oranında Hacettepe, Ege,
Gebze Teknik, Selçuk ve Atatürk üniversitelerinin, akademik teşvik ortalamalarında ise Kastamonu, Niğde, İstanbul Medeniyet, Ege ve
Selçuk üniversitelerinin önde geldikleri; fakülteler bazında ise eczacılık, fen, su ürünleri, mühendislik ve ziraat fakültelerinin ön plana
çıktığı görülmüştür. Unvan bazında teşvik alanların doçent, profesör, yardımcı doçent ve araştırma görevlisi vd. olarak sıralandığı dikkati
çekmiştir. Cinsiyet bazında akademik teşvik oranlarına bakıldığında erkeklerin %25.61’inin, kadınların ise %18.02’sinin akademik teşvik
aldığı görülmüştür. Genel akademik teşvik oranının %22.58 olduğu ve 86 üniversite arasından 52 üniversitenin akademik teşvik alma
oranının %20’nin altında olduğu göz önünde bulundurulduğunda ve akademik teşvik oranının üniversitelerin akademik performanslarını
yansıttığı düşünüldüğünde, genel olarak akademik performansın düşük olduğu söylenebilir. Bu araştırmadan elde edilen sonuçların,
üniversitelerin ve akademik personelin akademik performansları hakkında değerlendirme yapmalarını sağlaması açısından önemli olduğu
düşünülmektedir. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Kaynaklar
|
|
Bilim, doğası gereği araştırma yapılmasını ve bu araştırmaların
yayımlanmasını gerektirmektedir. Bilim dünyası sürekli
üretkenlik üzerinde durmakta ve bu konuda sürekli teşvikler
sunarak çok sayıda araştırma yapan bilim insanlarını ödüllendirmektedir.
Bu süreçte atıf sayısı, h-index, uluslararası indekslerde
taranma gibi çok sayıda parametre göz önünde bulundurulmakta
ve ülkeler, kurumlar, yayınevleri, bilim insanları ve
dergiler akademik olarak değerlendirilmektedir.
Akademik performans, akademisyenin farklı ölçütler göz önünde
bulundurularak ortaya çıkarılan bir değerdir (Kaptanoğlu
& Özok, 2006). Akademik performansı değerlendirmenin ana
ölçütleri eğitim, araştırma ve hizmet olarak sınıflandırılabilir
(Kaptanoğlu & Özok, 2006). Ülkemizde yükseköğretimde akademik
değerlendirme yapma ve kaliteyi geliştirmek amacıyla
her ne kadar 2002 yılında “Yükseköğretim Kurumlarında Akademik
Değerlendirme ve Kalite Kontrolü” yönetmeliği yürürlüğe
girmiş; 2005 yılında “Yükseköğretim Akademik Değerlendirme
ve Kalite Geliştirme” komisyonu kurulmuş olsa bile bu konuda
verimlilik elde edilememiştir. Dolayısıyla bazı üniversiteler
kendi akademik performans değerlendirme ve kalite geliştirme
programlarını geliştirmişlerdir. Türkiye’de bilimsel yayın faaliyetleri
daha çok üniversiteler tarafından sağlanmakta ve TÜBİ-
TAK, YÖK, Üniversitelerin BAP koordinatörlükleri gibi kurumlar
tarafından desteklenmekle birlikte yapılan bu desteğin akademik
araştırmaların niteliğini geliştirmekten çok araştırma sayısını
artırmaya yönelik olduğu söylenebilir (Al, 2008). Nitekim bu
paralelde literatürde yapılan araştırmalarda akademik saygınlık
için yapılan yayınlarla fazla meşgul olmanın, üniversitelerin
temel vazifesi olan topluma hizmet vermesini engelleyebileceği
üzerine durulmaktadır (Backes Gelner & Schlinghoff, 2010).
Ayrıca 2009 yılından bu yana ücretli dergi sayısının her geçen
yıl artması ile 2017 yılında 10000’ler ile ifade edilen ücretli dergilerin
yayınlanması bilimde niceliksel bir artışın olacağı ancak
bunun bilimsel nitelik açısından aynı anlama gelemeyebileceği
öne sürülmektedir (Ak & Gülmez, 2006; Balcı, 2017). 2015 yılında
ise bir hükümet politikası olarak hayata geçirilen akademik
teşvik uygulaması bilim dünyasında yeni bir pencere açmıştır.
Akademik teşvik uygulaması, dokuz faaliyet türünde akademik
performansın hesaplanmasını temel almaktadır. Bu faaliyetler
proje, araştırma, yayın, tasarım, sergi, patent, atıf, tebliğ ve ödül şeklinde sınıflanmıştır. Akademik personelin tüm faaliyet
alanlarında yaptığı çalışmalardan elde ettiği puanlar 30
ve üzeri olması durumunda teşvik almaya hak kazanmaktadır
(T. C. Resmi Gazete, 2015; 2016). Yapılan yayınlarda yazar sayısı,
çalışmanın yayınlandığı derginin indeksi, ulusal veya uluslararası
olması gibi çeşitli ölçütlere göre araştırmacıların alacağı
puanlar değişmektedir. Yurt dışı bilimsel etkinlikler yurt içine
göre daha yüksek puanlar sağlamaktadır. Literatürde bu durumun
araştırmacıların yayın odaklı olmasına ve yerli problemlere
çözüm üretecek projelerden uzaklaşmasına sebep olabilmektedir
(Ardıç, 2007). Ancak teşvik uygulamasında akademik
personelin birden fazla alanda faaliyet göstermesini sağlamak
amacıyla her faaliyet 30 puanla sınırlandırılmıştır (Karadağ &
Yücel, 2016). Ayrıca puanlamaların hesaplanmasında profesör
ve doçent unvanına sahip olan akademik personel bir (1),
yardımcı doçent bir buçuk (1.5) ve diğer akademik personel
ise iki (2) katsayısıyla ağırlıklandırılmıştır. Akademik personel
tarafından YÖKSİS sistemine faaliyetler girilmekte ve sistemden
oluşturulan başvuru dosyasıyla anabilim dallarında oluşturulan
komisyonlara başvuru yapılmaktadır. Başvuru dosyaları ilgili
komisyonlar tarafından incelendikten sonra üniversitedeki üst
komisyonlar tarafından da inceleme ve değerlendirme yapılmaktadır.
Nihai sonuç üniversitelerin web sayfalarından ilan
edilmektedir.
Akademik teşvik uygulaması yukarıda da bahsedildiği gibi
bilimsel performans odaklı bir ödül sistemidir. Bu ödül sistemi
motivasyonel süreçler anlamında bakıldığında ‘öz belirleme
kuramı’ dikkat çekmektedir (Deci & Ryan, 1985). ‘Öz belirleme
kuramı’ dört farklı motivasyon türü olduğunu öne sürmektedir.
Bunlar; içsel motivasyon, öz belirlenen dışsal motivasyon,
öz belirlenmemiş dışsal motivasyon ve motive olmama olarak
ortaya çıkmaktadır. İçsel motivasyon, bireylerin kendi amaçları
için harekete geçiren bir unsur olarak ifade edilirken, dışsal
motivasyon ise ödül ve ceza durumlarıyla açıklanmıştır. Akademik
teşvik uygulaması, dışsal motivasyon türlerinden ödüller
veya cezalar ile baskılanmış davranışlar için harekete geçiren
etmen olarak tanımlanmış olan öz belirlenmemiş dışsal motivasyon
içinde görülmektedir (Deci & Ryan, 1985).
Akademik teşvik uygulamasına benzer bir şekilde üniversitelerin
akademik performanslarını belirlendiği bir takım ölçütlere
göre üniversiteleri sıralayan farklı kuruluşlar bulunmaktadır.
“University Ranking by Academic Performans (URAP)” dünya
çapında üniversiteleri değerlendiren kurum olarak dikkat
çekmektedir. URAP 2009’da Türkiye’de kurulduğundan bu
yana yükseköğretim kurumlarını akademik performanslarına
göre değerlendirebilmek için bilimsel metodlar geliştirmek ve
bunun yanında yapılan çalışmaların sonuçları doğrultusunda
üniversitelerin diğer üniversiteler ile kendilerini karşılaştırabilmelerini
sağlayacak yıllık raporlar sunmayı amaç edinmiştir
(URAP, 2016). URAP performans sıralamasını yaparken ölçütlerin
(makale sayısı puanı, atıf sayısı puanı, toplam bilimsel doküman
sayısı, doktora mezunu öğrenci sayısı ve öğretim üyesi/
öğrenci sayısı puanı) yanı sıra bazı unsurları da göz önünde
bulundurarak tablolarını oluşturmaktadır. Bu unsurlara göre
tablolar şu şekilde oluşturulmaktadır:
• Tıp fakültesi olan üniversiteler sıralaması
• Tıp fakültesi olmayan üniversiteler sıralaması
• 2000 yılından önce kurulan üniversiteler sıralaması
• 2000 yılından sonra kurulan üniversiteler sıralaması
• Devlet üniversiteleri sıralaması
• Vakıf üniversiteleri sıralaması
• 6000’den az öğrencisi olan üniversitelerin sıralaması
• Tüm üniversitelerin sıralaması
Özer (2012), Türkiye’de öğretim üyelerinin bilimi ilerletmek,
yenilemek ya da yenilikler ortaya koymak için değil daha çok
akademik yükselme için yayın yaptığını ileri sürmüş ve buna
sebep olarak da öğretim elemanlarının yaşadığı maddi sıkıntıları
göstermiştir. 2015 yılında hayata geçirilen akademik teşvik
uygulaması da bu bağlamda incelenmiştir.
Bu araştırmada aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:
1. Üniversitelerin akademik teşvik alma oranları açısından
dağılımı nasıldır?
2. Üniversitelerin akademik teşvik puan ortalamaları bazında
dağılımı nasıldır?
3. Birimler bazında akademik teşvik puan ortalamalarının
dağılımı nasıldır?
4. Coğrafi bölgeler bazında akademik teşvik alma oranı ve
puan ortalamalarının dağılımı nasıldır?
5. Akademik teşvik alma oranı ve puan ortalamalarının unvan
değişkenine göre dağılımı nasıldır?
6. Akademik teşvik alma oranının cinsiyet değişkenine göre
dağılımı nasıldır?
7. Üniversitelerin 30 puan ve 100 puan alan personel sayısı
açısından dağılımı nasıl olmuştur?
8. Üniversitelerin URAP sıralaması ile akademik teşvik puan
sıralamaları nasıl değerlendirilebilir? |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Kaynaklar
|
|
Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı, 2016 yılında hayata geçirilen akademik
teşvik uygulamasına ait ilk sonuçların betimsel analizini yaparak
akademik personelin çalışmalarının mevcut durumunu
ortaya koymak ve bölgeler, birimler, unvan, cinsiyet, minimum
puan(30), maksimum puan (100), teşvik alma oranı (teşvik alan
personel/toplam personel), akademik teşvik ortalaması (akademik
teşvik puanları/akademik teşvik alan personel sayısı)
değişkenleri açısından değerlendirmektir.
Araştırmanın Deseni
Bu araştırmada betimsel araştırma yöntemlerinden genel tarama
yöntemi kullanılmıştır. Tarama yöntemi, geçmişte yaşanmış
veya yaşanmakta olan bir durumu olduğu gibi ortaya koymayı
amaçlayan bir araştırma yaklaşımıdır (Karasar, 2012). Araştırma
sorularına bağlı kalarak üniversitelerin akademik teşvik komisyon
raporları betimsel veriler dikkate alınarak değerlendirilmiştir.
Evren ve Örneklem
Türkiye’de 2016 Ocak ayı itibariyle 107 tane devlet üniversitesi
mevcuttur (YÖKAKADEMİK, 2016). Akademik teşvik uygulaması
sadece devlet üniversitelerini kapsadığından bu araştırmanın
evrenini Türkiye’deki devlet üniversiteleri oluşturmaktadır.
Örneklemi ise incelenen bazı değişkenlerde farklılık göstermekle
birlikte toplamda 87 üniversiteden oluşmaktadır. Akademik
teşvik komisyonu değerlendirme sonuçlarına üniversitelerin web
sayfalarından ulaşılamayan Tablo 1’deki 20 üniversite
hiçbir değişkende değerlendirmeye alınmamıştır. İlgili üniversiteler
akademik teşvik sonuçlarını kendi sistemlerine entegre
ettiklerinden verilerine ulaşılamamış ve bu sebeple değerlendirmeye
alınamamıştır. Akdeniz Üniversitesi ise sadece 100
puan alma değişkeni açısından değerlendirmeye alınmıştır.
Veri Toplama Süreci
Verilerin toplanması sürecinde ilk olarak Türkiye’deki 107 devlet
üniversitesinin resmi web sayfaları incelenmiş ve toplam 87
üniversitenin akademik teşvik komisyon sonucuna ulaşılmıştır.
Diğer üniversiteler (bakınız, Tablo 1) ise akademik teşvik sonuçlarını
ya kendi kapalı sistemlerine aktarmış ya farklı ortamlarda
ilan etmiş ya da ilan edilmesine rağmen araştırmacılar
tarafından ulaşılamamıştır. Elde edilen veriler Ek-1’deki forma
göre düzenlenmiştir. Her üniversite için ayrı ayrı düzenlenen
bu formda birimler kodlanarak girilmiştir (örneğin, eğitim
fakültesi/EGTF). Cinsiyet bilgileri ise araştırmacılar tarafından
YÖKAKADEMİK sisteminden kontrol edilerek girilmiştir. Unvan
bilgileri profesör, doçent, yardımcı doçent, araştırma görevlisi
ve diğer (öğretim görevlisi, okutman, eğitim ve öğretim planlamacısı,
uzman, çevirici) olarak girilmiştir. Her iki araştırmacı
tarafından doğruluğu kontrol edilen veriler araştırma sorularına
göre analiz edilmiştir.
Verilerin Analizi
Üniversitedeki akademik personel sayısı hesaplanırken, YÖKAKADEMİK sisteminde Mart 2016 itibariyle mevcut veriler temel
alınmıştır. Teşvik alan akademik personel sayısı ise üniversitelerin
Ocak-Şubat aylarında kendi web sayfalarından ilan ettikleri
akademik teşvik komisyon sonuçlarına göre hesaplanmıştır.
Değerlendirmeye alınan URAP (University Ranking by Academic
Performance) sıralamalarında sadece makale sayısı puanı, atıf
sayısı puanı ve toplam bilimsel doküman sayısı puanları dikkate
alınarak Akademik Teşvik ölçütleriyle uyumlu hale getirilmiştir.
Bu puanlara göre toplam 86 üniversite sıralanmış ve akademik
teşvik alma oranına göre yapılan sıralamayla karşılaştırılmıştır.
Araştırma soruları temel alınarak yapılan analizlerde aritmetik
ortalama ( X ), frekans (f) ve yüzde (%) değerleri hesaplanmıştır. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Kaynaklar
|
|
Üniversitelerin Akademik Teşvik Alma Oranları
Akademik teşvik alma oranları incelenmiş ve toplam 86 üniversitenin
akademik teşvik alma oranlarının ortalaması 22.58 olarak
bulunmuştur. Tablo 2’de 86 üniversite arasından akademik
teşvik alma oranı en yüksek olan 10 üniversite ile en düşük olan
10 üniversitenin teşvik alma oranları verilmiştir.
Tablo 2 incelendiğinde akademik teşvik alma oranına göre en
yüksek ilk 10 üniversitenin sırasıyla Hacettepe (%38.14), Ege
(%37.74), Gebze Teknik (%34.59), Selçuk (%31.92), Atatürk
(%31.61), Gazi (%31.43), Çanakkale Onsekiz Mart (%30.82),
Nevşehir Hacı Bektaş Veli (%28.71), Alanya Alaaddin Keykubat
(%28.70) ve Ankara (%28.56) olduğu görülmüştür. Akademik teşvik alma oranları en düşük olan ilk 10 üniversitenin
ise Hakkâri (%3.29), Şırnak (%4.21), Muş Alparslan (%5.44),
Ardahan (%9.6), Bitlis Eren (%10.00), Kırklareli (%10.61), Siirt
(%10.95), Osmaniye (%11.03), Bayburt (%11.31) ile Adana
Bilim ve Teknoloji Üniversitesi (%11.47) olduğu görülmüştür.
Üniversitelerin Akademik Teşvik Puan Ortalamaları
Akademik teşvik puan ortalamaları incelenmiş ve toplam 86
üniversitenin akademik teşvik puan ortalamaları sıralanmıştır.
Tablo 3’te akademik teşvik puan ortalaması en yüksek olan 10
üniversite ile en düşük olan 10 üniversitenin akademik teşvik
puan ortalamaları verilmiştir.
Tablo 3’e göre en yüksek akademik teşvik puanına sahip
üniversite Kastamonu Üniversitesi olmuştur ( X =57.62). Bu
üniversiteyi sırasıyla Niğde ( X =55.70), İstanbul Medeniyet ( X
=53.94), Ege ( X =51.87), Selçuk ( X =51.28), Gebze ( X =51.08),
Hacettepe ( X =50.61), Bartın ( X =49.84), Nevşehir Hacı Bektaş
Veli ( X =49.63) ve Atatürk Üniversitesi ( X =48.83) takip etmiştir.
En düşük ortalamaya sahip üniversite ise Şırnak ( X =34.87)
olmuştur. Bu üniversiteyi Bandırma Onyedi Eylül ( X =37.22),
Hakkâri ( X =38.73), Muş Alparslan ( X =38.86), Alanya Alaaddin
Keykubat ( X =39.47), Kırklareli ( X =39.72), Iğdır ( X =39.76),
Mardin Artuklu ( X =40.75), Batman ( X =41.47) ve Bülent Ecevit
( X =41.49) izlemiştir.
Birimler Bazında Akademik Teşvik Puan Ortalamaları
Akademik teşvik ortalamaları birimler bazında incelenmiş ve
Tablo 4’te sunulmuştur. Açık öğretim fakülteleri, araştırma
merkezleri ve rektörlük birimleri değerlendirmeye alınmamış
ve ismi farklı ancak kapsamı benzer olan fakülteler de tek isim
altında sunulmuştur. Buna göre akademik teşvik oranı en yüksek
olan fakülte eczacılık fakültesi (N=465, X =53.31) olmuştur.
Tablo 4 incelendiğinde Eczacılık Fakültesini sırasıyla Fen
(N=1052, X =52.35), Su Ürünleri (N=339, X =51.36), Mühendislik
(N=3544, X =50.97) ve Ziraat fakültesinin (N=1349, X
=49.68) izlediği görülmektedir. Akademik teşvik ortalamaları en
düşük olan fakülteler ise İlahiyat (N=451, X =40.93), İktisadi ve
İdari Bilimler Fakültesi (N=1270, X =42.10), Yüksekokul (N=510,
X =42.57), Devlet Konservatuarı (N=201, X =42.97) ve Spor
Bilimleri Fakültesi (N=115, X =43.10) şeklinde sıralanmıştır.
Coğrafi Bölgeler Bazında Akademik Teşvik Alma Oranı ve Puan
Ortalamaları
Değerlendirmeye alınan 86 üniversite bölge bazında değerlendirilerek
her bölgenin akademik teşvik oranı, akademik teşvik
ortalaması ve üniversite yaş ortalaması ortaya çıkarılmıştır.
Buna göre Şekil 1’de de görüldüğü gibi teşvik oranı en yüksek
olan bölge İç Anadolu Bölgesi (%24.12) olmuştur.
Diğer bölgelerin akademik teşvik oranları ise sırasıyla Marmara
(%21.8), Ege (%20.89), Akdeniz (%19.95), Karadeniz (%18.62),
Doğu (%14.74) ve Güneydoğu (%14.14) şeklinde gerçekleşmiştir. İlgili bölgelerde mevcut üniversitelerin yaş ortalamalarına
bakıldığında teşvik oranı düşük olan üniversitelerde oranın da
düşük olduğu görülmektedir.
Unvanlar Bazında Akademik Teşvik Alma Oranları
Üniversitelerde teşvik alan akademik personeller unvanlar
bazında analiz edilmiş ve teşvik alma oranları hesaplanmıştır.
Buna göre Tablo 5’ten de anlaşılacağı gibi akademik teşvik alma
oranı en yüksek olan unvan doçent (N=4967/9556, %51.98)
unvanı olmuştur. Doçentleri profesör (N=5970/14113, %42.30)
unvanına sahip akademik personeller izlemiştir.
Tablo 5’e bakıldığında üçüncü sıradaki unvanın yardımcı doçent
(N=6776/21289, %31.83) unvanı olduğu görülmektedir. Yardımcı
doçentleri araştırma görevlileri (N=3256/33801, %9.63)
ve diğer (N=1472/21107, %6.97) unvanlara sahip akademik
personeller izlemiştir.
Akademik Teşvik Alma Oranının Cinsiyet Değişkenine Göre
Dağılımı
Akademik teşvik alma oranları cinsiyet açısından üniversite
bazında hesaplanmış ve Tablo 6’da sunulmuştur. Buna göre
erkeklerde akademik teşvik alma oranı en yüksek olan ilk 10 üniversitenin Ege (%43.65), Hacettepe (%43.53), Gazi (%37.59),
Ankara Sosyal Bilimler (%37.12), Selçuk (%36.93), İstanbul
Medeniyet (%35.52), Atatürk (%34.88), Çanakkale Onsekiz
Mart (%34.72), Yıldırım Beyazıt (%34.29) ve Eskişehir Osmangazi
Üniversitesi (%33.70) olduğu görülmüştür. Erkek akademik
personel açısından teşvik alma oranı en düşük olan üniversite
ise Hakkâri (%3.77) olmuştur.
Kadın akademik personellerin teşvik alma oranlarına üniversite
bazında bakıldığında en yüksek oranın Hacettepe Üniversitesinde
(%34.28) olduğu görülmektedir. Bunu sırasıyla Ege
(%32.29), Alanya Alaaddin Keykubat (%26.92), Gazi (%25.36),
Atatürk (%25.14), Ankara (%24.84), Çanakkale Onsekiz Mart
(%24.67), Selçuk (%23.21), Nevşehir Hacı Bektaş Veli (%22.40)
ve Süleyman Demirel Üniversitesi (%21.32) izlemiştir. Kadın
akademik personel açısından teşvik alma oranı en düşük olan
üniversite ise Şırnak (%1.97) olmuştur.
Toplam 82 üniversitenin akademik teşvik alma oranları hesaplandığında
ise erkeklerin %25.61’i (f=14996) ve kadınların ise
%18.02’sinin (f=7445) akademik teşvik aldığı görülmüştür.
Üniversitelerin 30 Puan ve 100 Puan Alan Akademik Personel
Sayısı
Üniversiteler, minimum puan (30) alan akademik personel durumuna
göre incelendiğinde Niğde Üniversitesinde oranın %0.00
olduğu görülmektedir (Bk. Tablo 7). Bu oran Kastamonu’da %0.83, Siirt’te %1.85, Karamanoğlu Mehmetbey’de %2.50,
Artvin Çoruh’ta %2.53, Karadeniz Teknik’te %3.63, Selçuk’ta
%3.85, Gaziosmanpaşa’da %3.92, Ege’de %3.93 ve Bartın’da ise
%4.00 olarak gerçekleşmiştir.
Minimum puan (30) alan personel sayısı en yüksek olan ilk 10
üniversiteye bakıldığında ise sıralama Şırnak (%38.46), Mardin
Artuklu (%32.20), Bandırma Onyedi Eylül (%25.00), Bingöl
(%24.21), Bayburt (%21.05), Mimar Sinan Güzel Sanatlar (%20
.27), Ankara Sosyal Bilimler (19.05), Kırklareli (%17.81), Iğdır
(%16.67) ve Erzurum Teknik Üniversitesi (%14.29) şeklinde
olmuştur. Genel olarak bakıldığında ise 87 üniversitede teşvik
alan (N=23.382) toplam akademik personelin %7.37’sinin
(f=1723) yalnızca 30 puan aldığı görülmüştür.
Minimum puan (30) alan akademik personel birimler bazında
incelenmiş ve sonuçlar Tablo 8’de verilmiştir.
Tablo 8 incelendiğinde Minimum Puan alan akademik personel
sayısının en fazla olduğu ilk beş birimin sırasıyla Edebiyat
Fakültesi (f=227), Tıp Fakültesi (f=203), Meslek Yüksekokulları
(f=156), Güzel Sanatlar Fakültesi (f=142) ve İktisadi ve İdari
Bilimler Fakültesi (f=140) olduğu görülmektedir. Ayrıca Eğitim
Fakültelerinde 139, Enstitülerde 110, Mimarlık Fakültelerinde
109, İlahiyat Fakültelerinde 97, Devlet Konservatuarlarında 67
ve Yüksekokullarda 61 akademik personel minimum puan olan
30 puanını almıştır. Diğer birimlerde ise 30 puan alan akademik
personel sayısı 50’nin altında olmuştur.
Tam puan alan (100) akademik personel sayıları üniversiteler
bazında incelenmiş ve Tablo 9’da sunulmuştur. Buna göre,
100 puan alan personel sayısının beş ve üzeri olan üniversitelere
bakıldığında Hacettepe’de 22, Niğde ve Ege’de 16,
Selçuk ve İstanbul’da 15, Atatürk’te 14, Akdeniz ve Gazi’de 13,
Çanakkale Onsekiz Mart ve Marmara’da 10, Ankara’da dokuz,
Kastamonu’da sekiz, Süleyman Demirel’de yedi, Karadeniz
Teknik’te altı, Mimar Sinan Güzel Sanatlar, İnönü, Dokuz Eylül
ve Ondokuz Mayıs Üniversitesinde ise beş olduğu görülmüştür.
100 puan alan personel sayısı oranının en yüksek olduğu ilk beş
üniversite ise Niğde (%8.65), Kastamonu (%6.61), Mimar Sinan
Güzel Sanatlar (%3.38), Çanakkale Onsekiz Mart (%1.99) ve
Selçuk Üniversitesi (%1.75) olmuştur.
100 Tam puan alan akademik personel birimler bazında incelenmiş
ve sonuçlar Tablo 10’da verilmiştir. Tablo 10 incelendiğinde,
Maksimum puan alan akademik personel sayısının en
çok mühendislik fakültelerinde (f=48) olduğu görülmektedir.
Mühendislik fakültelerini sırasıyla edebiyat fakülteleri (f=33),
tıp fakülteleri (f=29), eğitim fakülteleri (f=18), güzel sanatlar
fakülteleri (f=15), fen fakülteleri (f=14), ziraat fakülteleri (f=12),
eczacılık fakülteleri (f=11) ve enstitüler (f=10) izlemiştir. Diğer
birimlerde ise 100 tam puan alan akademik personel sayısı
10’un altında kalmıştır.
Üniversitelerin URAP Sıralaması ile Akademik Teşvik Puan
Sıralaması
Değerlendirmeye alınan üniversitelerin 2015 URAP sıralaması
incelenmiş ve akademik teşvik sıralamasıyla karşılaştırılmıştır.
Yalnızca 78 üniversitenin her iki sıralaması analiz edilebilmiş ve ilk 10 üniversite ile son 10 üniversitenin karşılaştırması ve
meydana gelen değişim Tablo 11’de sunulmuştur.
Tablo 11 incelendiğinde Akademik Teşvik sıralamasında 29 ve
üzeri basamak birden yükselen üniversitelerin sırasıyla Uşak
(+56), Kastamonu (+50), Mimar Sinan Güzel Sanatlar (+50),
Ardahan (+50), Bartın (+48), Karabük (+45), Niğde (+34), Namık
Kemal (+31), Ağrı İbrahim Çeçen (+30) ve Karamanoğlu Mehmetbey
(+29) olduğu görülmektedir. Eksi yönde 26 ve üzeri
basamak birden düşüş yaşayan üniversitelerin ise sırasıyla Dicle
(-41), Bülent Ecevit (-39), Mersin Üniversitesi (-38), Recep
Tayyip Erdoğan (-37), Bozok (-35), Yüzüncü Yıl (-29), Erzincan
(-28), Kahramanmaraş Sütçü İmam (-27), Kırıkkale (-26) ve
Gaziosmanpaşa (-26) olduğu görülmektedir. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Kaynaklar
|
|
Bu araştırma üniversitelerin yayınladığı akademik teşvik raporları
sonucunda elde edilen verilere göre bölgeler, üniversiteler,
birimler, unvan, cinsiyet, minimum puan, maksimum puan ve
teşvik alma oranı açısından incelenerek değerlendirilmiştir.
Literatüre bakıldığında üniversitelerin yayınladığı verilerin
güvenirliği noktasında tartışmalar bulunmakla birlikte (Balcı,
2017) üniversite komisyonları tarafından oluşturulan raporların
bu araştırma için genel anlamda güvenilir kabul edilebileceği
düşünülmektedir. Elde edilen sonuçlara göre, bölgeler bazında
akademik teşvik oranları sırasıyla İç Anadolu, Marmara, Ege,
Akdeniz, Karadeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu
şeklinde gerçekleşmiştir. Bu durumun ortaya çıkmasının,
özellikle yeni açılan üniversitelerin üretkenlik açısından köklü
üniversitelere göre lisans ve lisansüstü öğrencisi, üye olunan veri tabanları vb. gibi birçok anlamda aynı imkânlara sahip
olamadıklarından memnuniyet seviyelerinin daha düşük olabileceğinden
kaynaklandığı düşünülmektedir (Ak & Gülmez,
2007; Alparslan, 2014). Üniversiteler bazında akademik teşvik
oranlarına bakıldığında ise ilk beş üniversitenin sırasıyla Hacettepe,
Ege, Gebze Teknik, Selçuk ve Atatürk Üniversitesi şeklinde
olduğu ortaya çıkmıştır. Karadağ ve Yücel (2016b) yaptıkları
araştırmada öğrenci memnuniyetini A+, A, B, C, D ve F olarak
sınıflandırmışlardır. Yaptıkları araştırma sonucunda Hacettepe,
Ege ve Gebze Teknik Üniversitesinin öğrenci memnuniyetinin
A seviyesinde olduğunu ortaya çıkarmışlardır. Akademik teşvik
alma oranı en yüksek olan ilk üç üniversitenin öğrenci memnuniyetinin
de A seviyesinde olması dikkat çekmektedir. Bu
durum akademik performansın öğrenci memnuniyetini de etkilediğini
ortaya koymaktadır. Akademik teşvik ortalamalarına
göre ilk beş üniversitenin sırasıyla Kastamonu, Niğde, İstanbul
Medeniyet, Ege ve Selçuk Üniversitesi olduğu tespit edilmiştir.
Karadağ ve Yücel (2016a) yaptıkları araştırmada da benzer
sonuçlara ulaşmışlardır. Akademik teşvik ortalamasının yüksek
olması ilgili üniversitelerde farklı akademik faaliyetler yapıldığını
işaret etmektedir. Ancak ortalamaya göre ortaya konan bu
durum genel olarak üniversitenin başarısını göstermemektedir.
Akademik teşvik ortalamaları fakülteler bazında incelendiğinde
ilk beş fakültenin eczacılık, fen, su ürünleri, mühendislik ve ziraat
fakültesi olduğu ortaya çıkmıştır. Karadağ ve Yücel (2016a)
yaptıkları araştırmada ortalamalara göre değerlendirme yapmış
ve fakülteler bazında üniversitelerin sıralamasını yapmıştır.
Akademik ortalama yerine akademik orana bakılması, daha
kolay değerlendirme yapılmasına imkân sağlamaktadır. Üniversitelerin
akademik teşvik alma oranlarına bakıldığında unvanlar
bazında sırasıyla doçent, profesör, yardımcı doçent, araştırma
görevlisi ve diğer şeklinde olduğu görülmüştür. Cinsiyet bazında
akademik teşvik oranlarına bakıldığında ise erkeklerin
%25.61’inin, kadınların ise %18.02’sinin akademik teşvik aldığı
görülmüştür. Akademik teşvik ortalamaları ve akademik teşvik
oranları düşük olan üniversitelerde 30 puan alan akademik personel
oranının yüksek olduğu, öte yandan 100 puan alan akademik
personel oranının ise Hacettepe, Ege, Niğde, İstanbul,
Selçuk, Atatürk, Akdeniz, Gazi, Marmara ve Çanakkale Onsekiz
Mart üniversitesinde yüksek olduğu görülmüştür. Fakülteler 30
puan açısından değerlendirildiğinde 30 puan alan akademik
personel sayısının en çok olduğu iki fakülte sırasıyla edebiyat
ve tıp fakültesi olmuştur. Bunları meslek yüksekokulları izlemiştir.
Güzel sanatlar, iktisadi ve idari bilimler, eğitim fakülteleri,
enstitüler ve mimarlık fakültelerinde de 30 puan alan akademik
personel sayısının toplamda yüzden fazla olduğu görülmüştür.
100 puan alma durumuna göre fakülteler incelendiğinde sırasıyla
mühendislik, edebiyat, tıp, eğitim ve güzel sanatlar fakültesinde
100 puan alan akademik personelin diğer üniversitelerden
daha fazla olduğu görülmüştür. Toplumun problemlerine
çözüm üretecek olan bu fakültelerin bu kadar puan almasına
rağmen çalışmaların genellikle teşvik alma odaklı veya terfi
odaklı olması toplumsal olarak gelişmemize katkı sağlanması
açısından negatif yönleri olabileceği düşünülmektedir (Ak &
Gülmez, 2007). Ayrıca üniversitelerin akademik teşvik oranları
ile URAP sıralamaları karşılaştırıldığında bazı üniversitelerde
sıranın pek değişmediği ve negatif ya da pozitif yönde oldukça değişim gösteren üniversitelerin de olduğu görülmüştür (URAP,
2016). URAP sıralaması düşük olan üniversitelerde akademik
teşvik ortalamalarının yüksek çıkmasının sebebi ilgili üniversitelerde
akademik teşvik değerlendirme sürecinde sübjektif
unsurların sürece dâhil olmasından veya URAP’ta ölçüt olarak
alınmayan etmenlerden kaynaklanabileceği düşünülmektedir.
Aktan (2003), performans değerlendirme ve ölçme işleminin
mutlaka bilimsel kıstas ve ilkeler çerçevesinde yapılması, bu
kıstas ve ilkelerin de kesinlikle objektif olması gerektiğini vurgulamaktadır.
Dolayısıyla mevcut akademik teşvik uygulamasında
yer alan kıstasların daha objektif ve ölçülebilir olması durumunda
üniversitelerin performanslarını daha doğru yansıtacağı
düşünülmektedir.
Genel akademik teşvik oranının %22.58 olduğu ve 86 üniversite
arasından 52 üniversitenin akademik teşvik alma oranının
%20’nin altında olduğu göz önünde bulundurulduğunda ve
akademik teşvik oranının üniversitelerin akademik performanslarını
yansıttığı düşünüldüğünde, genel olarak akademik
performansın düşük olduğu ancak geçmişe göre bir artışın
da olduğu söylenebilir (Ak & Gülmez, 2007). Akademik teşvik
uygulamasının akademik performansı arttıracağı beklenmektedir.
Akademik performansın artması için olumlu performansın
ödüllendirilmesi etkili olacaktır (Tonbul, 2008).
Akademik teşvik uygulamasının performansı arttıracağı öngörülmekle
birlikte, bu uygulamanın devamlılığının etkili olabilmesi
için üniversitelere getireceği mali yükün de tartışılması
gerekmektedir. Zira bu konuda Sharma (2004), üniversitelerde
performansı arttıracak teşviklerde kullanılacak bütçenin üniversitelerin
girişimcilik faaliyetlerinden karşılanmasının ve
devlet finansmanından uzaklaştırılmasının bir ihtiyaç olduğunu
vurgulamaktadır.
Bu araştırmadan elde edilen sonuçların, üniversitelerin ve
akademik personelin akademik performansları hakkında
değerlendirme yapmalarını sağlaması açısından önemli olduğu
düşünülmektedir. Elde edilen sonuçlardan yola çıkarak aşağıdaki
önerilerde bulunulabilir:
• Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki
nispeten yeni üniversitelerde akademik personel alımında
performans odaklı değerlendirme yapılması, ilgili üniversitelerin
akademik performanslarının gelişmesini sağlayacaktır.
• Üniversitelerde oluşturulan akademik teşvik komisyonlarının
daha objektif değerlendirmeler yapması, üniversitelerin
mevcut akademik performanslarını yansıtmasını sağlayacaktır.
• Araştırma görevlilerinin akademik teşvik oranlarının beklenenden
düşük olmasının altında yatan sebeplerin ortaya
çıkarılması yönünde araştırma yapılabilir.
• Akademik teşvik uygulamasının üniversitelerin öğretim performansının
değerlendirilmesi konusunda bir etkiye sahip
olmadığı ve bu yönde daha fazla unsurun sürece dâhil edileceği
360 derece performans değerlendirme politikaların
izlenmesi gerektiği düşünülmektedir (Kalaycı, 2009).
• Akademik teşvik uygulamasının bir yıllık süreçten sonraki
yansımasıyla ilgili karşılaştırmalı bir analiz çalışması yapılabilir.
• Akademik teşvik uygulamasının etkisini daha net görebilmek
adına her sene üniversitelerin raporları incelenerek
akademik performans eğilimleri incelenebilir.
|
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Kaynaklar
|
|
1) Ak, M. Z., & Gülmez, A. (2006). Türkiye’nin uluslararası yayın
performansının analizi. Akademik İncelemeler Dergisi, 1(1),
22-49.
2) Aktan, C. C. (2003). Üniversitelerde performans yönetimi.
Retrieved from http://www.canaktan.org/egitim/universitereform/
performans.htm#_edn3
3) Al, U. (2008). Bilimsel yayınların değerlendirilmesi: h-endeksi ve
Türkiye’nin performansı. Bilgi Dünyası, 9(2), 263-285.
4) Alparslan, A. M. (2015). Öğretim elemanlarının işlerinden tatmin,
üniversitelerinden memnun ve gönüllü olmalarındaki öncüller:
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi'nde bir araştırma. Mehmet
Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11),
82-101.
5) Ardıç, F. N. (2007). Türkçe yayın ve akademik yükseltme kriterleri.
Yılmaz O. (Ed), Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık-2007. (pp.
19, 35-38). Ankara: TÜBİTAK ULAKBİM.
6) Backes Gellner, U., & Schlinghoff, A. (2010). Career incentives and
“publish or perish” in German and US universities. European
Education, 42(3), 26-52.
7) Balcı, (2017). Makaleler: Puan toplama aracı. Herkese Bilim
Teknoloji Dergisi, 48, 12-14. Retrieved from http://www.
herkesebilimteknoloji.com/dergi-sayilari/hbt-dergi-48-sayi-
24-subat-2017
8) Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). The general causality orientations
scale: Self- determination in personality. Journal of research in
personality, 19(2), 109-134.
9) Kalaycı, N. (2009). Yükseköğretim kurumlarında akademisyenlerin
öğretim performansını değerlendirme sürecinde kullanılan
yöntemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi,
15(4), 625-656.
10) Kaptanoğlu, D., & Özok, A. F. (2006). Akademik performans değerlendirmesi
için bir bulanık model. İtüdergisi/d Mühendislik,
5(1), 193-204. Retrieved from http://www.itudergi.itu.edu.tr/
index.php/itudergisi_d/article/viewFile/627/567
11) Karadağ, E., & Yücel, C. (2016a). Devlet üniversiteleri sıralaması:
2016 yılı. Retrieved from http://www.enginkaradag.
net/#!blank/whkme
12) Karadağ, E., & Yücel, C. (2016b). Türkiye üniversite memnuniyet
araştırması. Retrieved from http://www.enginkaradag.net
13) Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel
Yayın Dağıtım.
14) Miller, S. (2003). Analysis of phenomenological data generated
with children as research participants. Nurse Researcher,
10(4), 68-82.
15) Özer, A. (2012). Türkiye üniversite sistemine genel bir bakış, yaşanan
sorunlar ve çözüm için bir model önerisi. Yükseköğretim
Dergisi, 2(2), 61-72.
16) Sharma, R. (2004). Performance-based funding in the entrepreneurial
North American and Australian universities. Journal of
Higher Education Policy and Management, 26(1), 109-118.
17) T. C. Resmi Gazete. (2015). Akademik teşvik ödeneği yönetmeliği.
Karar Sayısı: 2015/8305. Kabul tarihi: 14/12/2015. Yayımlandığı
tarih: 18 Aralık 2015. Sayı: 29566. Retrieved from http://www.
resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/12/20151218-4.pdf
18) T. C. Resmi Gazete. (2016). Akademik teşvik ödeneği yönetmeliği.
Karar Sayısı: 2016/9714. Kabul tarihi: 27/12/2016. Yayımlandığı
tarih: 31 Aralık 2016. Sayı: 29935. Retrieved from http://www.
resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/12/20161231M3-2.pdf
19) Tonbul, Y. (2008). Öğretim üyelerinin performansının değerlendirilmesine
ilişkin öğretim üyesi ve öğrenci görüşleri. Kuram ve
Uygulamada Eğitim Yönetimi, 14(56), 633-662.
20) URAP, (2016). URAP Türkiye özel bölümü. Retrieved from http://
tr.urapcenter.org/2016
21) Yükseköğretim Akademik Arama Sistemi (YÖKAKADEMİK). (2016).
Retrieved from http://akademik.yok.gov.tr/AkademikArama/
view/universityListview.jsp
22) Yükseköğretim Bilgi Sistemi (YÖKSİS). (2016). Retrieved from
http://yoksis.gov.tr |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Kaynaklar
|
|
|
|