|
2019, Cilt 9, Sayı 3, Sayfa(lar) 573-580 |
|
DOI: 10.5961/jhes.2019.355 |
Yükseköğretimdeki Engelsiz Öğrencilerin Fiziksel Engelli Öğrencilere İlişkin Bakış Açıları: Marmara Üniversitesi Örneği |
Sibel CENGİZHAN1, Buket DOĞAN2, Elif URAL3, Aynur AKAR4, Firdevs Melis CİN5 |
1Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, İstanbul, Türkiye 2Marmara Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, İstanbul, Türkiye 3Marmara Üniversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, Görsel işitsel Teknikler ve Medya Yapımcılığı Bölümü, İstanbul, Türkiye 4Marmara Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü, İstanbul, Türkiye 5Lancaster Üniversitesi, Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Eğitim Araştırmaları Bölümü, Lancaster, Birleşik Krallık |
Anahtar Kelimeler: Yükseköğretim, Fiziksel engellilik, Engelli duyarlılığı, Engelliliğe bakış |
|
Araştırmanın amacı, yükseköğretimdeki engelsiz öğrencilerin fiziksel engelli öğrencilere ilişkin bakış açılarını incelemektir. Bu temel
amaç doğrultusunda araştırma, tarama modeli ile yürütülmüştür. Araştırmanın evrenini 2015-16 eğitim-öğretim yılında Marmara
Üniversitesinde öğrenim gören engelsiz öğrenciler, örneklemini ise bu evrenden tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilmiş 661 engelsiz
öğrenci oluşturmuştur. Bu öğrencilerden 423’ü kadın, 238’i ise erkektir. Veriler, çoktan seçmeli yedi soru ile 25 ifadeden oluşan anket
formuyla toplanmıştır. 25 ifadeden oluşan ankete verilen cevaplamalarda kesinlikle katılmıyorum, katılmıyorum, katılıyorum ve kesinlikle
katılıyorum olmak üzere dörtlü Likert tipi skala kullanılmıştır. Verilerin analizinde ankette yer alan her bir ifadeye ilişkin yüzde ve frekans
değerleri verilmiştir. Elde edilen bulgular genel olarak değerlendirildiğinde; araştırmaya katılan engelsiz öğrencilerin engelliliğe karşı
duyarlı olmadıkları, engellilikle ilgili bir rehberlik hizmeti almaya istek duymadıkları, buna karşılık engelliliğe ilişkin bakış açılarına yönelik
sorulara verdikleri yanıtlarda çoğunlukla olumlu ifadelere katıldıkları sonuçlarına ulaşılmıştır. Bu sonuçlarla ilgili olarak yükseköğretimde
duyarlılığı artırmak için engelli birimlerinin daha işlevsel hale getirilmesi, her fakültede konuyla ilgili zorunlu dersler konulması, özellikle
Topluma Hizmet Uygulamaları derslerinde bir öğrencinin bir dönemde en az konuyla ilgili bir ya da iki sempozyum, kulüp, dernek, çalıştay,
proje vb. faaliyetlere katılması, sivil toplum kuruluşlarında gönüllü çalışmalar yapmalarının sağlanmasının engelliliğe ilişkin bilgilenmeyi
sağlayacağı düşünülmektedir. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Kaynaklar
|
|
Engellilik, Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı (ÖZİDA)
tarafından; “doğuştan veya sonradan herhangi bir hastalık
veya kaza sonucu bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal
yetilerini çeşitli derecelerde kaybetmiş, normal yaşamın gereklerine
uyamama” olarak tanımlanmaktadır (ÖZİDA, 2010a).
Tanım olarak engelli kelimesi sakat ve özürlü kelimeleri yerine
kullanılsa da bu sözcükler farklı anlamlara gelmektedir. Özürlü
terimi “özürlülüğü” odak noktasına koymayı gerektiren, yani
özürlülük olgusunu nesnelleştiren bir kavram olarak karşımıza
çıkarken, engellilik hemen olmasa da zamanla bu zorunluluktan
kurtulabilmeyi, düşüncelerimizde yumuşama ve esneklik
sağlamayı başarabilecek bir terim olarak görülmektedir (Koca,
2010).
Dünya Sağlık Örgütü (“World Health Organization-WHO”)’nün
tanımına göre engelli sözcüğü, etkinlik sınırlılıkları ve katılım
kısıtlamalarını kapsayan bir şemsiye terimdir. Örneğin vücut
fonksiyonu veya yapısında bir sorun, bir görevi veya eylemi
yürütmede birey tarafından karşılaşılan bir zorluk ve normal
yaşamsal aktivitelerini yerine getirememe gibi durumları ifade
etmektedir (WHO, 2016). 5378 Sayılı Engelliler Hakkında
Kanunda ise engelli birey; fiziksel, zihinsel, ruhsal ve duyusal
yetilerinde çeşitli düzeyde kayıplarından dolayı topluma,
diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve etkin katılımını
kısıtlayan tutum ve çevre koşullarından etkilenen birey olarak
tanımlanmaktadır (Engelliler Hakkında Kanun, 2005).
Engellilik doğumsal ya da daha sonradan oluşabilmektedir.
Öztürk (2011) engelli türlerini: ortopedik (Bedensel), görme,
işitme, dil ve konuşma, zihinsel, süreğen hastalık, zedelenme-
sapma, olarak sınıflandırmıştır. Bu sınıflandırmaya göre
ülkemizde ortopedik, görme, işitme, dil ve konuşma ile zihinsel
özürlülerin oranı %2.58 iken süreğen hastalığı olanların oranı
ise %9.70’dir ve bu oranlar içinde okuma yazma bilmeyen özürlü
nüfus, toplam nüfus içinde %61.14 olarak hesaplanmaktadır
(Türkiye İstatistik Kurumu - TÜİK). Yine 2011 yılında yayınlanan Dünya Engellilik Raporuna göre dünyada 18 yaş üzeri nüfusun
%15.6’sının engelli olduğu bildirilmiştir (WHO, 2011).
Eğitim durumuna göre engellilerin yaklaşık %41’i ilkokul mezunudur.
Bu oran da oldukça düşüktür. Durum yükseköğretim
açısından irdelendiğinde ise Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemindeki
2017-18 eğitim-öğretim yılı verilerine göre Türkiye’de
devlet ve vakıf üniversitelerinde kayıtlı fiziksel, görme, işitme,
dil ve konuşma problemi olan toplam 4970 öğrenci bulunmaktadır
(TÜİK, 2018). Bu öğrencilerin öğrenim hayatlarını kolaylaştırmak
için gerekli tedbirleri almak ve bu yönde düzenlemeler
yapmak üzere 20.06.2006 tarih ve 26200 sayılı resmi gazetede
yayımlanan “Yükseköğretim Kurumları Engelliler Danışma ve
Koordinasyon Yönetmeliği” gereğince “Yükseköğretim Kurulu
Özürlü Öğrenciler Komisyonu” oluşturulmuştur. Bu komisyonun
görevi, yükseköğrenim gören özürlü öğrencilerin ihtiyaçlarını
belirlemek, belirlenen ihtiyaçlara göre yapılması gereken
idari düzenlemeleri planlamak ve gerekli alt yapı standartlarını
oluşturarak ilgili yükseköğretim kurumları arasında koordinasyonu
sağlamaktır (Engelliler Danışma ve Koordinasyon, 2010).
Böylelikle özellikle yükseköğretimdeki engellilerin mesleki
gelişimleri desteklenmektedir. Ancak engelli bireylerin mesleki
gelişimlerinin yanı sıra duyuşsal gelişimlerinin de desteklenmesi
gerekmektedir. Bu konuyla ilgili olarak Başbakanlık Özürlüler
İdaresi tarafından yapılmış bir araştırmada engelli olmayan
bireylerin engellilerle birebir ilişki kurmaktan kaçındıkları, ayrı
okullarda okumaları gerektiğini ve özürlü bir kişiyle evlenmeyi
tercih etmedikleri saptanmıştır (ÖZİDA, 2010b). Deal’ın (2007)
da belirttiği gibi engelliler sıklıkla üstü kapalı olarak bakışlarla
ya da sözle önyargılar ve ayırımcılıkla karşı karşıya kalmaktadır.
Dolayısı ile engelliler çoğu zaman dolaylı ya da doğrudan olumsuz
tutumlarla karşılaşmaktadırlar. Bu olumsuz bakış açılarının,
önyargıların ve ayrımcılığın önlenmesine yönelik tedbirlerin
alınmasına, bakış açılarını değiştirme programlarının oluşturulmasına
ve bunların hayata geçirilmesine ihtiyaç vardır
(Küçüktığlı, 2012). Toplumun böyle bir algısı varken özellikle
eğitimin önemli bir noktası olarak düşünülebilecek üniversitelerde belirli bir olgunluğa erişmiş olması beklenen öğrencilerin
daha duyarlı ve önyargılardan uzak tutum ve davranışlar sergilemeleri
beklenmektedir (Sağlam & Altındağ, 2017). Böylelikle
engellilerin hayata dâhil olması kolaylaşabilecektir. Bunun için
de öncelikli olarak engellilere karşı olumsuz bakış açıları değiştirilmelidir.
Ayrıca engelli öğrencilerin iyi bir üniversite eğitimi
alabilmeleri için sağlıklı akran ve öğretim üyesi iletişimi kurabilecekleri
bir ortamın sağlanması gerekmektedir. Engelli bireyler
fiziksel olarak bir özre sahip iken, toplumun engellilere ilişkin
önyargısı ve kayıtsız kalması sosyal bir engel olarak karşımıza
çıkmaktadır. Dolayısıyla görme engelli bir insan için asıl sorun
körlüğün bizzat kendisi değil, bu alandaki toplumda mevcut
olan yanlış önyargılar, ayrımcı uygulamalar ve sağlanan olanakların
yetersizliğidir (Emiroğlu, 2008). Diğer engel durumları için
de benzerlik söz konusudur. Öte yandan, engelliler açısından,
engelin fiziksel yönleriyle baş etmek, toplumda engel nedeniyle
uğranılan ayrımcılık ve baskı ile başa çıkmaktan çok daha
kolaydır (Fine & Asch, 1988). Bu bağlamda, engellilerin toplumdan
dışlanarak, yalıtılmış bir şekilde yaşamlarını sürdürmeleri
bir ayrımcılık olarak değerlendirildiğinde; özellikle üniversitede
öğrenim gören, ileride profesyonel meslek sahibi olarak önemli
konumlara gelecek ve karar mekanizmalarında yer almaya aday
öğrencilerin engelliler hakkındaki olumlu düşüncelere sahip
olarak yetişmesi, engelli sorunlarının çözümünde yardımcı olacak
önemli bir konu olarak düşünülmektedir. Unutulmamalıdır
ki üniversite öğrencisi olarak aramıza katılan engelli bireyler,
fiziksel ve sosyal alanda çok farklı engelleri aşarak bu konuma
gelebilmiş, engelleri ile nasıl yaşaması gerektiğini bilen bilinçli
bireylerdir. Eğer onlara eşit, sağlıklı bir iletişim ortamı, önyargısız
bir sosyal ortam (akran ve öğretim üyesi desteği) ve fiziksel
koşullar sağlanırsa her biri yüksek akademik başarı ve en
önemlisi de duyuşsal açıdan kendini gerçekleştirmiş özgüvenli
bireyler olarak mezun olabilecektir.
Üniversite hayatında yer alan engelsiz bireylerin her birinin
engelli arkadaşlarını tanımaları, olduğu gibi kabul etmeleri ve
normal arkadaşlık ilişkileri geliştirmeleri ileride toplumun bir
ferdi, anne-baba, kariyer sahibi olma potansiyeli taşıyan her
bir öğrencinin engelli kavramına karşı olumlu bir bakış açısı
geliştirmesi açısından son derece önemlidir. Bu amaçla bu araştırma
kapsamında, engelsiz öğrencilerin engelli öğrenci algısını
öğrenerek mevcut durumu ortaya koymak, olası sorunları
belirleyerek bu alanda yapılabilecek ileriye yönelik faaliyetlerin
belirlenmesine katkıda bulunmak hedeflenmiştir. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Kaynaklar
|
|
Araştırmada, var olan durumun olduğu gibi ortaya konulmasını
sağlayan tarama modeli kullanılmıştır. Tarama modelleri, geçmişte/
halen var olan bir durumun var olduğu şekliyle betimleyen
bir araştırma yaklaşımıdır (Karasar, 2002).
Evren ve Örneklem
Araştırmanın evrenini 2015-16 eğitim-öğretim yılında Marmara
Üniversitesi’nde öğrenim gören öğrenciler, örneklemini ise
bu evrenden tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilmiş, sınıfında
engelli öğrenci olan 661 son sınıf öğrencisi oluşturmuştur. Bu
öğrencilerden; %17.7’si Atatürk Eğitim, %15.6’sı Teknoloji,
%5.4’ü İktisat, %35.4’ü Fen Edebiyat, %20.3’ü Hukuk, %6.8’i ise İlahiyat fakültelerinde öğrenim görmekte olan son sınıf
öğrencileridir. Son sınıfların seçilmesinin nedeni dört yıllık eğitimleri
boyunca sınıflarındaki engelli öğrencilere ilişkin belirli
bir duyarlılık/bakış açısına sahip olduklarının düşünülmesidir.
Evren belirlenirken araştırmacıların görev yaptıkları, maliyet
ve zaman açısından kolay ulaşılabilir olan fakülteler seçilmiştir.
Bunun için her fakültedeki engelli birim sorumlularıyla iletişime
geçilmiş, engelli öğrencilerin ders aldıkları sınıflar saptanmış
ve örneklem bu sınıflardaki engelsiz öğrenciler arasından alınmıştır.
Buna göre; Atatürk Eğitim Fakültesinde 115, Teknoloji
Fakültesinde 103, İktisat Fakültesinde 36, Fen Edebiyat Fakültesinde
228, Hukuk Fakültesinde 134, İlahiyat Fakültesinde ise
45 son sınıf öğrencisine ulaşılmıştır. Marmara Üniversitesinde
belirtilen fakültelerde sınıfında engelli öğrenci olan toplamda
8972 son sınıf öğrencisi bulunmaktadır. Bu evrenden örneklem
alırken evrenin varyansının bilindiği ve birinci tür hatanın dikkate
alındığı n=N.ð2.Zα/(N-1).d2 formülü kullanılmıştır (Özdamar,
2003). Hesaplamalar Excel programı kullanılarak yapılmış ve
%5 kabul edilebilir hata ile %99 güven seviyesinde hesaplanan
örneklem büyüklüğü 618 olarak saptanmıştır. Araştırmada
geçersiz olabilecek anketler düşünülerek 661 öğrenciye anket
uygulanmıştır. Araştırmaya katılan öğrencilerden %64’ü kadın,
%36’sı ise erkektir. Yaş dağılımlarına ilişkin bulgular incelendiğinde
ise katılımcıların %47.5’inin 18-20, %43.4’ünün 21-23,
%9.1’inin ise 24 yaş ve üzeri olduğu saptanmıştır.
Verilerin Toplanması
Verilerin toplanmasında araştırmacılar tarafından geliştirilmiş
anket formu kullanılmıştır. Ankette yer alan maddeler oluşturulmadan
önce, sınıfında engelli öğrenci olan 60 kişilik bir
öğrenci grubuna engelli arkadaşlarıyla ilgili olarak düşünceleri
iki açık uçlu soru ile sorulmuş, buradan elde edilen verilerden
ve konuyla ilgili literatür taramasından 50 ifadelik anket formu
oluşturulmuştur. Anketin kapsam ve görünüş geçerliliğinin
sağlanması amacıyla anket üç alan uzmanı tarafından incelenmiştir.
Ayrıca bir Türk Dili ve Edebiyatı ile ölçme değerlendirme
uzmanınca da kontrol edilmiş, anlaşılmayan ifadeler düzeltilmiş/
çıkarılmış, bazı ifadeler birleştirilmiştir. Daha sonra anket
30 kişilik pilot bir gruba uygulanmış, alınan geri bildirimler
doğrultusunda anketteki 25 ifade amaca hizmet etmediği için
çıkarılarak son şekli verilmiştir. Anket iki bölümden oluşmuştur.
İlk bölümde anketi cevaplayan öğrencilere ilişkin demografik
bilgiler (cinsiyet, yaş, okumakta oldukları fakülte) ile engelsiz
öğrencilerin engelli öğrencilere ilişkin duyarlılıklarına ilişkin
sorular, ikinci bölümde ise engelsiz öğrencilerin engelli öğrencilere
ilişkin bakış açılarının belirlenmesi amacıyla 25 ifade yer
almıştır. Bu ifadelere verilen cevaplamalarda kesinlikle katılmıyorum,
katılmıyorum, katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum
olmak üzere dörtlü Likert tipi skala kullanılmıştır.
Anket uygulanmadan önce Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler
Araştırma Etik Kurulu’nun 20.03.2016 tarih ve 2/4 sayılı
yazısı ile etik kurul onayı alınmıştır.
İstatistiksel Analiz
İstatistiksel analizde SPSS (“Statistical Package for the Social
Sciences”) programından yararlanılmıştır. Verilerin analizinde
ankette yer alan her bir ifadeye ilişkin yüzde ve frekans değerleri
verilmiştir. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Kaynaklar
|
|
Bu bölümde, elde edilen veriler ankette yer alan bölümler doğrultusunda
sunulmuştur.
Engelsiz Öğrencilerin Engelli Öğrencilere ve Engelliliğe İlişkin
Duyarlılıklarına Ait Bulgular
Engelsiz öğrencilerin engelli öğrencilere ve engelliliğe ilişkin
duyarlılıklarının belirlenmesi amacıyla sorulan sorulardan
elde edilen bulgulara ait yüzde ve frekans değerleri Tablo 1’de
sunulmuştur.
 Büyütmek İçin Tıklayın |
Tablo 1: Engelsiz Öğrencilerin Engelli Öğrencilere ve Engelliliğe İlişkin Duyarlılıklarına Ait Frekans ve Yüzde Dağılımları |
Tablo 1 incelendiğinde aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır:
1. “Üniversite dışında engelli başka bir arkadaşınız var mı?”
sorusuna ilişkin araştırmaya katılan öğrencilerin %74.6’sı üniversite dışında engelli bir başka arkadaşının olmadığını,
%25.4’ü ise olduğunu belirtmiştir.
2. “Şimdiye kadar engellilerle ilgili sempozyum, kulüp, dernek,
engelli haftası vb. faaliyetlere katıldınız mı?” sorusuna
öğrencilerin; %69.3’ü şimdiye kadar engellilerle ilgili
sempozyum, kulüp, dernek, engelli haftası vb. herhangi bir
faaliyete katılmadığını, %30.7’si ise katıldığını belirtmiştir.
3. “Sınıfınızda kaç tane engelli öğrenci olduğunu biliyor musunuz”
sorusuna araştırmaya katılan öğrencilerden %63.7’si
sınıfında bulunan engelli öğrencinin varlığından haberdar
olduğunu belirtmiştir.
4. Araştırmaya katılan öğrencilerin; %11.5’inin şimdiye
kadar engellilerle ilgili bir sorumluluk projesine katıldığı,
%88.5’inin ise katılmadığı belirlenmiştir.
5. Araştırmaya katılan öğrencilerin %77’sinin üniversitedeki
engelli biriminin varlığından haberdar olmadıkları saptanmıştır.
6. “Engelli sınıf arkadaşlarınızla tanıştınız mı?” sorusuna,
araştırmaya katılan öğrencilerin %54.5’inin sınıfındaki
engelli öğrenciyle tanışmadığı, %45.6’sının ise tanıştığı
görülmektedir. Tanışan öğrencilerin tanışma nedenleri
incelendiğinde ise; %7’sinin önce engelli öğrencinin iletişim
kurduğu için tanıştığını, %20.7’sinin önce kendilerinin
iletişim kurarak tanıştığını, %5.3’ünün engelsiz diğer sınıf
arkadaşları aracılığıyla tanıştıklarını, %0.5’inin engelli diğer
sınıf arkadaşlarının tanıştırdığını, %8.3’ünün yardım etmek
isterken tanıştığını, %3.8’inin ise diğer nedenlerle tanıştığını
belirttikleri görülmüştür. Elde edilen bulgular genel olarak değerlendirildiğinde araştırmaya katılan öğrencilerin yarıdan
fazlasının (%54.5) sınıfındaki engelli öğrenci/öğrencilerle
tanışmadığı görülmektedir.
7. “Engelli arkadaşlarınızla iletişime geçmek için bir rehberlik
hizmeti almak ister misiniz?” sorusuna öğrencilerin
%44.6’sının evet, %55.4’ünün ise hayır şeklinde cevap verdiği
saptanmıştır.
Engelsiz Öğrencilerin Engelli Öğrencilere İlişkin Bakış Açılarına
Ait Bulgular
Engelsiz öğrencilerin engelli sınıf arkadaşlarına ilişkin bakış açılarının
belirlenmesi amacıyla hazırlanan 25 soruluk anket verilerine
ait frekans ve yüzde bulguları Tablo 2.’de sunulmuştur.
 Büyütmek İçin Tıklayın |
Tablo 2: Engelsiz Öğrencilerin Engelli Sınıf Arkadaşlarına İlişkin Bakış Açılarına Ait Bulgular |
Tablo 2 incelendiğinde aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır:
1. “Engelli öğrencilerin engelsiz öğrencilerle aynı ortamda
eğitim almalarını doğru bulmuyorum” ifadesine araştırmaya
katılan öğrencilerin %82.8’inin katılmadığı, %17.2’sinin
katıldığı,
2. “Engelli arkadaşlarımla rahatlıkla iletişim kurulabileceğini
düşünüyorum” ifadesine öğrencilerin; %17.5’inin katılmadığı,
%82.4’ünün katıldığı,
3. “Engelli arkadaşlarımla beraber ders çalışabiliyoruz” ifadesine
araştırmaya katılan öğrencilerin %33.5’inin katılmadığı,
%66.5’inin ise katıldığı,
4. “Engelli arkadaşlarımın benimle iletişim kurmaktan çekindiğini
düşünüyorum” ifadesine öğrencilerin yarıdan fazlasının
(%79.4) katılmadığı, %20.6’sının katıldığı,
5. “Engelli arkadaşlarımın yanımda rahatsız olduklarını düşünüyorum”
ifadesine öğrencilerin %88’inin katılmadığı,
%11.9’unun katıldığı,
6. “Engelli öğrencilerin eğitim-öğretimi yavaşlattığını düşünüyorum”
ifadesine öğrencilerin %91.1’inin katılmadığı,
%9’unun katıldığı,
7. “Engelli öğrencilere fazla tolerans gösterildiğini düşünüyorum”
ifadesine öğrencilerin %91.1’inin katılmadığı,
%8.9’unun ise katıldığı,
8. “Engelli öğrencilerin eğitim-öğretimi engellediğini düşünüyorum”
ifadesine öğrencilerin tamamına yakının (%92.8)
katılmadığı, %8.3’ünün ise katıldığı,
9. “Engelli öğrencilere engelinden dolayı daha fazla not verildiğini
düşünüyorum” ifadesine öğrencilerin %91.6’sının
katılmadığı, %8.3’ünün katıldığı,
10. “Engelli öğrencilerin ayrı binalarda eğitim alması gerektiğini
düşünüyorum” ifadesine araştırmaya katılan öğrencilerin
%83.9’unun katılmadığı, %16’sının ise katıldığı,
11. “Öğretim elemanlarının engelli öğrenciye ilgi göstermesinin
sınıfın motivasyonunu bozacağını düşünüyorum”
ifadesine öğrencilerin %92.4’ünün katılmadığı, %7.6’sının
katıldığı,
12. “Sınıfta engelli öğrencinin olmasının sınıfın düzenini bozacağını
düşünüyorum” ifadesine öğrencilerin tamamına
yakınının (%94.1) katılmadığı, %5.9’unun katıldığı,
13. “Engelli bir sınıf arkadaşına sahip olmanın olumlu bir deneyim
sağlayacağını düşünüyorum” ifadesine öğrencilerin
%12.6’sının katılmadığı, %87.5’inin katıldığı,
14. “Sınıfımızda engelli bir öğrencinin olması beni rahatsız
ediyor” ifadesine öğrencilerin %94.6’sının katılmadığı,
%5.4’ünün katıldığı,
15. “Engelli öğrencilere nasıl davranacağımı bilemiyorum”
ifadesine ilişkin öğrencilerin %63.5’inin katılmadığı,
%36.5’inin katıldığı,
16. “Engelli öğrencilerin diğer engelli öğrencilerle daha iyi
anlaşabileceğini düşünüyorum” ifadesine öğrencilerin
%46’sının katılmadığı, %54’ünün katıldığı,
17. “Engelli öğrencilere engeliyle ilgili karşılaştıkları problemlerde
yardım ediyorum” ifadesine öğrencilerin %18.3’ünün
katılmadığı, %81.7’sinin katıldığı,
18. “Engelli bir öğrenciyle işbirlikli bir grupta çalışmayı tercih
ederim” ifadesine öğrencilerin %44.3’ünün katılmadığı,
yarıdan fazlasının (%55.7) katıldığı,
19. “Engelli öğrencilere sınavlarda engeline göre kolaylık
gösterilmesi gerektiğini düşünmüyorum” ifadesine öğrencilerin yarıdan fazlasının (%73.8) katılmadığı, geri kalan
%26.2’sinin ise katıldığı,
20. “Engelli öğrencilerin uzaktan eğitim almalarının daha
yararlı olacağını düşünüyorum” ifadesine araştırmaya
katılan öğrencilerin büyük çoğunluğunun (%83.5) katıldığı,
%16.5’inin ise katılmadığı,
21. “Engelli bir öğrenciye engelinden dolayı tolerans gösterilmemesi
gerektiğini düşünüyorum” ifadesine öğrencilerin
%70.1’inin katılmadığı, %30’unun ise katıldığı,
22. “Sınıfta engelli öğrencilerin olmasının öğretim elemanına
yük getirdiğini düşünüyorum” ifadesine öğrencilerin
%88.5’inin katılmadığı, %11.5’inin katıldığı,
23. “Engelli öğrencilerin okul yaşamında her zaman yardıma
ihtiyacı olduğunu düşünüyorum” ifadesine öğrencilerin
%38.3’ünün katılmadığı, %61.7’sinin katıldığı,
24. “Engelli bir öğrencinin varlığının sınıfta davranış sorunlarına
neden olabileceğini düşünüyorum” ifadesine %88.3’ünün
katılmadığı, %11.7’sinin katıldığı,
25. “Engelli arkadaşlarımla zaman geçirmeyi tercih ederim”
ifadesine öğrencilerin %32.7’sinin katılmadığı, %67.3’ünün
ise katıldığı belirlenmiştir. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Kaynaklar
|
|
Engelsiz öğrencilerin sınıflarındaki engelli öğrencilere ilişkin
bakış açılarının belirlenmesi için uygulanan anket verilerinden,
araştırmaya katılan öğrencilerin; engelli öğrencilerle aynı
ortamda eğitim almalarını doğru buldukları, rahatlıkla iletişim
kurabildikleri, eğitim-öğretimi yavaşlatmadıkları, sınıfın motivasyonunu
ve düzenini bozmadıkları, engelliye engelinden
dolayı tolerans gösterilmediği, engelli bir sınıf arkadaşına sahip
olmanın olumlu bir deneyim sağladığı, bu durumdan rahatsız
olmadıklarını, engelli öğrencilere engeliyle ilgili karşılaştıkları
problemlerde yardım ettikleri, engelli öğrencilere sınavlarda
engeline göre kolaylık gösterilmesi gerektiği ve sınıfta engelli
öğrencilerin olmasının öğretim elemanlarına yük getirdiğini
düşünmedikleri sonuçlarına ulaşılmıştır. Elde edilen bu
sonuçlar engelsiz öğrencilerin engelli sınıf arkadaşlarına ilişkin
görüşlerinin olumlu yönde olduğunu göstermektedir. Araştırmaya
katılan öğrencilerin engelli sınıf arkadaşlarıyla rahatlıkla
iletişim kurulabileceğini düşünmesi Ünal ve Yıldız (2017) tarafından,
üniversite gençliğinin engellilere yönelik tutumlarının
incelenmesi amacıyla yapmış oldukları araştırmada ortaya
çıkan bedensel engellilerle ilişki kurma boyutundaki iletişim
kurulabileceği sonucuyla da benzerlik göstermektedir. Araştırmada
elde edilen engelli öğrencilerin engelsiz öğrencilerle aynı
ortamda eğitim almalarıyla ilgili olumlu görüşleri Seçer, Sarı ve
Çetin (2010) tarafından yapılan bir araştırma sonucuyla da benzerdir.
Çocukların bedensel engelli akranlarıyla birlikte eğitim
almalarına ilişkin görüşlerinin ortaya çıkarılması amacıyla gerçekleştirilen
bu çalışmada öğrencilerin engelli öğrencilerle aynı
ortamda eğitim almaları konusunda katılımcıların olumlu görüş
bildirdikleri saptanmıştır. Brown ve Foster (1991) tarafından
işitme engeli olmayan üniversite öğrencilerinin işitme engelli
öğrencilere ilişkin bakış açıları nitel bir yaklaşımla belirlenmiş, engelli öğrencilerin sınıftaki varlığının eğitim-öğretimi olumsuz
yönde etkilemediği ve engelsiz öğrencilerin işitme engelli
öğrencilerin yaşadıkları güçlüklere karşı daha duyarlı oldukları
sonuçlarına ulaşılmıştır. Elde edilen bu sonuç da araştırmada
ortaya çıkan engelli öğrencilerin fiziksel durumlarının eğitimöğretimi
olumsuz yönde etkilemediği sonucunu destekler
niteliktedir. Cambra (2002) tarafından sınıf ortamında engelli
öğrencilerin kabulü ile ilgili yapılmış olan bir araştırma sonucu
da bu çalışmada ortaya çıkan engelli bir sınıf arkadaşına sahip
olmanın olumlu bir deneyim sağlayacağı görüşüyle benzerlik
göstermektedir.
Engelsiz öğrencilerin engelli öğrencilere ilişkin genel görüşlerinin
olumlu olmasına rağmen; duyarlılıkla ilgili olarak araştırmaya
katılan öğrencilerin; yarıdan fazlasının şimdiye kadar
engellilerle ilgili herhangi bir faaliyete ve sorumluluk projesine
katılmadıkları, üniversitedeki engelli biriminin varlığından
haberdar olmadıkları, iletişim kurma açısından sınıfındaki
engelli öğrenci/öğrencilerle tanışmadığı ve engellilerle ilgili
herhangi bir rehberlik hizmeti alma ihtiyacı duymadıkları sonuçlarına
ulaşılmıştır. Bulgular genel olarak değerlendirildiğinde,
engelsiz öğrencilerin engelliliğe karşı duyarlılıklarının yeterli
düzeyde olmadığı, buna karşın bu konuyla ilgili herhangi bir
rehberlik hizmeti almaya da istek duymadıkları belirlenmiştir.
Bu sonuç, Altıparmak ve Yıldırım-Sarı (2012) tarafından yapılmış
araştırmada ortaya konulan, engellilerin toplum tarafından
yeterince tanınmadığı bulgusunun nedenlerinden biri olabilecek
niteliktedir. Benzer olarak Aslan ve Şeker (2011), Sağlam ve
Altındağ (2017), Küpeli, Öztürk-Dönmez ve Bayık-Temel (2014),
Matziou, Tsoumakas ve Perdikaris (2009) tarafından yapılmış
araştırmalarda da öğrencilerin engellilik konusundaki bilgi
ve ilgi düzeylerinin genel olarak düşük olduğu saptanmıştır.
Seçer, Sarı ve Çetin (2010) tarafından yapılan araştırmada da
araştırmaya katılan engelsiz öğrencilerin sınıflarında engelli
öğrenci olup olmadığını bilmedikleri ve öğretmenlerinin de bu
konuda kendilerini bilgilendirmediği sonucu da engelliliğe karşı
tanınırlığın yetersiz olduğunu göstermektedir. Çömez ve Altan-
Sarıkaya (2017) tarafından yapılmış bir araştırma sonucunda
da hemşirelik öğrencilerinin engelliliğe yönelik düşüncelerinin
genellikle olumlu yönde olduğu, ancak engellilerin toplum tarafından
önemsenmediğini düşündükleri saptanmıştır. Oysaki
engellilerin farkında olunması, önemsenmesi, sosyal kabul ve
iletişim kurma ihtiyaçlarının karşılanması durumunda kendilerini
daha iyi hissettikleri, sosyal ve akademik gelişimlerinin eksiksiz
gerçekleştiği bilinmektedir (Cook & Semmel, 1999). Şahin’in
de (2004) belirttiği gibi toplumda engellilikle ilgili duyarlılığın
oluşturulması önemlidir. Duyarlılığı sağlamak adına engellilerle
empati kurmak, ancak empati kurarken acımak ya da görmezden
gelmek değil, hayatlarının nasıl kolaylaştırılabileceği konusunda
yardımcı olmak gerekmektedir. Bunun için tüm eğitim
kademelerinde uygulamalı duyarlılık eğitimi programlarının
tasarlanarak gerçekleştirilmesi, etkililiğinin ve sürekliliğin sağlanması
önerilmektedir.
Sağlam ve Altındağ’ın (2017) da ifade ettiği gibi üniversitelerin
engelsiz üniversite olmaları için konu ile ilgili merkezlerin
açılmış olmasına rağmen bu merkezlerin tam anlamıyla
fonksiyon gösteremediği, araştırma sonucunda ortaya çıkan; engelsiz öğrencilerin üniversitedeki engelli biriminin varlığından
haberdar olmadığı sonucunu da desteklemektedir. Bu
nedenle üniversitelerdeki engelli birimlerinin engelliliğe ilişkin
duyarlılığı/bilgilendirmeyi artıracak sempozyumlar ve projeler
gibi faaliyetlerden engelli öğrencileri olduğu kadar engelsiz
öğrencileri de, özellikle sıklıkla kullanılan sosyal medya ve ağlar
aracılığıyla haberdar etmelidir. Aynı zamanda “topluma hizmet
uygulamaları” dersi içerisinde engelsiz öğrencilerin engellilerle
ilgili bir dönemde en az iki tane sosyal sorumluluk projesine
katılması zorunluluk haline getirilmelidir. Ek olarak, engelli ve
engelsiz öğrencilerin oryantasyon eğitimleri, kulüpler ve sosyal
etkinlikler aracılığıyla işbirliği içinde çalışabilecekleri ortamların
oluşturulmasının da duyarlılığın/bilgilenmenin artırılmasında
faydalı olacağı düşünülmektedir. Ayrıca engelsiz bireylerin duygusal
zekalarının ve özellikle empati kurma becerilerinin sergilenmesindeki
“sen basamağı” diye isimlendirdiğimiz gerçek
empatinin kurulduğu basamak üzerindeki gelişimini sağlayacak
etkinliklerin sıklıkla gerçekleştirilmesi engelliliğe ve engellilere
karşı duyarlılıklarının ve bakış açılarının daha olumlu olmasını
sağlayabilecektir. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Kaynaklar
|
|
1) Altıparmak, S., & Yıldırım-Sarı, H. (2012). Manisa ilinde engelli
bireylere karşı toplumsal tutum. Anadolu Psikiyatri Dergisi,
13(2), 110-116.
2) Aslan, M., & Şeker, S. (2011). Engellilere yönelik toplumsal algı ve
dışlanmışlık (Siirt örneği). Sosyal Hakları Uluslararası Sempozyumu,
449-463. Retrieved from http://acikerisim.siirt.edu.tr/
bitstream/handle/ 123456789/699/aslan-seker.pdf?sequence
=1&isAllowed=y
3) Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı (ÖZİDA). (2010a). Türkiye
özürlüler araştırması temel göstergeleri. Retrieved from http://
www.engelsiz.hacettepe.edu.tr/belge/ozida.pdf
4) Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı (ÖZİDA). (2010b). Özürlülük
eğitimi: Toplum özürlülüğü nasıl anlıyor temel araştırması.
Retrieved from https://eyh.aile.gov.tr/uploads/pages/bakimhizmetleri-
stratejisi-ve-eylem-plani-2011-2013/toplum-ozurlulugu-
nasil-anliyor-arastirma-projesi-sonuclari.pdf
5) Brown, P. M., & Foster, S. B. (1991). Integration hearing and deaf
students on a college campus: successes and barriers as perceived
by hearing students. American Annals of the Deaf, 136(1),
21-27.
6) Büyüköztürk, Ş. (2003). İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları
ve yorum. (3. Baskı). Ankara: Pegem A yayınları.
7) Cambra, C. (2002). Acceptance of deaf student in regular classrooms.
American Annals of Deaf, 147(1). 38-45.
8) Cook, B. G., & Semmel, M. I. (1999). Peer acceptance of included
students with disabilities as a function of severity of disability
and classroom composition. The Journal of Special Education,
33, 50–61.
9) Çömez, T., & Altan-Sarıkaya, N. (2017). Hemşirelik fakültesi öğrencilerinin
engelli bireyleri damgalamaya ilişkin düşünceleri ve
uygulamaları, Journal of Academic Research in Nursing, 3(3),
145-152.
10) Deal, M. (2007). Aversive disablism: Subtle prejudice toward
disabled people. Disability & Society, 22(1), 93-107.
11) Fine, M., & Asch, A. (1988). Disability beyond stigma: Social interaction,
discrimination, and activism. Journal of Social Issues,
44(1), 3-21. Retrieved from http://www.yok.gov.tr/web/
guest/icerik/-/journal_content/56_ INSTANCE_rEHF8BIsfYRx/
10279/18014
12) Emiroğlu, B. G. (2008, 30 Ocak - 1 Şubat). Üniversitelerde görme
engelli öğrenciler için bilişim. Akademik Bilişim 2008, Çanakkale,
Türkiye’de sunulan bildiri. Retrieved from http://www.
engelsizbilisim.org/sunular/Emiroglu_AB08.pdf
13) Engelliler Hakkında Kanun. (2005, 7 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı:
25868). Retrieved from https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/
1.5.5378.pdf
14) Karasar, N. (2002). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler
ve teknikler. Ankara: Nobel Yayınevi.
15) Koca, C. (2010). Engelsiz şehir planlaması bilgilendirme raporu.
İstanbul: Dünya Engelliler Vakfı.
16) Küçüktığlı, M. S. (2012). Konya’da engelli bireylerin ve ailelerinin
toplumsal hayatta yaşadıkları zorlukların araştırılması projesi
(TR52-12-TD-01-42). Retrieved from http://planlama.mevka.
org.tr/attachments/article/134/Konya da %20Engelli%20
Bireylerin%20Zorluklarinin%20Arastirilmasi.pdf
17) Küpeli, H., Öztürk-Dönmez, R., & Bayık-Temel, A. (2014). Farklı kültürlerden
hemşirelik öğrencilerinin özürlülüğe yönelik görüşleri:
Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri örneği. Ankara Sağlık
Hizmetleri Dergisi, 13(2), 11-20.
18) Matziou, V., Tsoumakas, C., & Perdikaris, P. (2009). Attitudes of
nurse professionals and nursing students towards children
with disabilities. Do nurses really overcome children’s physical
and mental handicaps?. International Nursing Review, 56, 456-
460.
19) Özdamar, K. (2003). Modern bilimsel araştırma yöntemleri. Eskişehir:
Kaan Kitabevi.
20) Öztürk, M. (2011). Türkiye’de engelli gerçeği. İstanbul: Ajans Vista
Matbaacılık.
21) Sağlam, M., & Altındağ, Ö. (2017). Üniversite öğrencilerinin engelli
bireyler hakkındaki farkındalıkları Ufkun Ötesi Bilim Dergisi,
17(1), 22-37.
22) Seçer, Z., Sarı, H., & Çetin, Ş. (2010). Okul öncesi dönemde çocukların
bedensel engelli akranlarıyla birlikte eğitim almalarına
ilişkin görüşleri. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim
Fakültesi Dergisi, 26, 12-24.
23) Şahin, H. (2004). Engellilik kimin sorunu? Bireyin mi, toplumun
mu? Öz-Veri Dergisi, 1(1), 40-50.
24) Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2018). İstatistiklerle Türkiye/Turkey
in statistics 2018. Retrieved from https://kutuphane.tuik.
gov.tr/yordambt/yordam.php?aDemirbas=
25) Ünal, V., & Yıldız, M. (2017). Üniversite gençliğinin engellilere
yönelik tutumlarının incelenmesi: Sivas örneği. The Journal of
Academic Social Science (JASS), 57, 341-358.
26) World Health Organization (WHO). (2011). World report on disability
2011. Malta: WHO Press. Retrieved from https://www.
google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&url=https://www.
who.int/disabilities/world_report/2011/report.pdf&ved=2-
ahUKEwjRrLHR5ZvmAhU06KYKHXQmA8cQFjABegQIBRAB&us
g=AOvVaw2xEwmN7Ae-COE3c5NflN-4
27) World Health Organization (WHO). (2016). Disabilities. Retrieved
from https://www.who.int/topics/disabilities/en/
28) Yükseköğretim Kurumları Engelliler Danışma Ve Koordinasyon
Yönetmeliği. (2010, 14 Ağustos). Resmî Gazete (Sayı:
27672). Retrieved from https://www.mevzuat.gov.tr/
Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.14214&MevzuatIliski=0&so
urceXmlSearch=Y%C3%BCksek%C3%B6%C4%9Fretim%20
Kurumlar%C4%B1%20%C3%96z%C3%BCrl%C3%BCler%20
Dan%C4%B1%C5%9Fma%20ve%20Koordinasyon%20
Y%C3%B6netmeli%C4%9Fi |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Kaynaklar
|
|
|
|