|
2020, Cilt 10, Sayı 2, Sayfa(lar) 215-223 |
|
DOI: 10.5961/jhes.2020.383 |
Türkiye’de Engelli Bireylerin Uzaktan Eğitimi Konusunda Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi |
Sinem KARABEY1, Zeynep TURAN2, M. Emre KESKİN3, Vecihi YİĞİT3 |
1Atatürk Üniversitesi, Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi, Erzurum, Türkiye 2Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, Erzurum, Türkiye 3Atatürk Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Endüstri Mühendisliği Bölümü, Erzurum, Türkiye |
Anahtar Kelimeler: Engelli bireyler, Uzaktan eğitim, Yüksek lisans tezi, Doktora tezi, İçerik analizi |
|
Bu çalışmanın amacı Türkiye’de engelli bireylerin uzaktan eğitimi konusunda yapılan lisansüstü tezlerin yöntemsel eğilimlerini, türlerini,
tezlerde incelenen engel durumlarını, konularını, ders alanı ve değişken türlerini belirlemektir. Bu amaçla Türkiye Yükseköğretim Kurulu
Başkanlığı (YÖK) ulusal tez merkezinde yer alan lisansüstü tezler taranmış ve on dört adet lisansüstü tez analiz edilmiştir. İçerik analizi
yönteminin kullanıldığı bu çalışmada ulusal tez merkezinden indirilen lisansüstü tezler araştırmacılar tarafından hazırlanan analiz formu
kullanılarak analiz edildi. Çalışma sonucunda, engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan ilk tezin 1986 yılına ait olduğu ve 2000’li yıllarda
az da olsa tez sayısının arttığı görülmektedir. İncelenen tezlerde en çok nitel ve nicel araştırma yöntemlerinin kullanıldığı belirlenmiştir.
Tezlerin örneklem grubunu ise en çok zihinsel engelli bireylerin oluşturduğu tespit edildi. İncelenen tezlerin en çok yüksek lisans tezi
düzeyinde ve bilgisayar mühendisliği anabilim dalı bünyesinde gerçekleştirildiği görülmektedir. Ayrıca, çalışma sonucunda yapılan tezlerin
en çok Trakya ve Anadolu Üniversitelerinde yürütüldüğü görülmektedir. Sonuç olarak, konu ile ilgili yapılan lisansüstü tez sayısının az
olduğu belirlenmiş ve araştırmacılara yönelik çeşitli önerilerde bulunulmuştur. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Sonuç
Kaynaklar
|
|
Teknolojik gelişmeler hayatın her alanında olduğu gibi eğitim
ortamlarında da değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Bu teknolojik
gelişmeler ışığında bireylerin eğitiminde, uzaktan eğitim
ve e-öğrenme ortamları ön plana çıkmıştır. Bu ortamlarda
eğitim-öğretim faaliyetleri internet üzerinden yürütülmektedir
(Pearson & Trinidad, 2005). Uzaktan eğitim; eğitimde fırsat eşitliği
sağlayan, her yaştan bireyin istedikleri zaman ve mekânda
eğitim almalarına imkan sunan, toplumların veya bireylerin
amaçlarını gerçekleştirme ve öğrenme deneyimi kazanmaları
konusunda katkı sağlayan, eğitim teknolojileri ile desteklenmiş
bireysel öğrenmeyi destekleyen bir eğitim faaliyetidir (Seale,
2013; Tandy & Meacham, 2009). Uzaktan eğitim zaman ve
mekân açısından sağladığı avantajlarla bireylerin eğitim alma
olanaklarını kapsamlı bir şekilde artırmaktadır. Uzaktan eğitim,
mekânsal olarak ayrı yerlerde bulunan, çeşitli engellere
sahip bireylere veya sosyo-ekonomik durumu farklı bireylere
eğitimde fırsat eşitliği sunarak bilgiye kolayca ulaşma imkânı
sağlamaktadır (Başar, Arslan, Günsel & Akpınar, 2019; Burdette
& Greer, 2014). Özellikle bu olanaklar engelli bireyler açısından
düşünüldüğünde, uzaktan eğitim ortamlarının bu bireyler için
oldukça önemli olduğu söylenebilir. Türkiye İstatistik Kurumu
(TÜİK) 2019 verileri incelendiğinde Türkiye’deki engelli bireylerin
toplumun %12.29’unu oluşturduğu görülmektedir. Bu
doğrultuda engelli bireylerin toplumdaki oranı düşünüldüğünde,
toplumda engel durumu olmayan bireylerle eşit şartlara
sahip olmaları için özellikle eğitim süreçlerinin desteklenmesi
önem arz etmektedir (Kinash, Crichton & Kim-Rupnow, 2004).
Bu doğrultuda, engelli bireylerin uzaktan eğitim sistemleri ile
desteklenmesinin etkili öğrenme ortamları tasarlamak ve kaynakların
ekonomik bir şekilde kullanılması açılarından önemli
olduğu söylenebilir (Allen & Coney, 2017; Thind, Stevens &
Waters, 2016). Nitekim, uzaktan eğitim ortamları, engelli
bireyler de dahil olmak üzere toplumda genel olarak eğitim
olanaklarına erişilebilirliği artırmıştır (Burdette & Greer, 2014;
Kinash, Crichton & Kim-Rupnow, 2004; Seale, 2013). Özellikle
engelli bireyler istihdam fırsatlarına sahip olmak veya mevcut
çalışma koşullarını iyileştirmek amacıyla uzaktan öğrenim
görmeyi tercih etmektedirler (Allen & Coney, 2017; Thind,
Stevens & Waters, 2016). Alanda yapılan bilimsel çalışmalar
incelendiğinde, ilkokul, ortaokul, lise ve yüksek öğretim düzeyinde
öğrenim gören engelli bireylerin ya tamamen uzaktan ya
da karma öğrenme ortamlarında, uzaktan eğitim teknolojilerini
kullandıkları görülmektedir (Watson et al., 2013).
Teknolojik araçların yaygınlığı ve kullanım kolaylığı, engelli
bireylerin hem öğrenme zorluklarını hem de kişiler arası becerilerle
ilgili engelleri aşma kabiliyetlerini desteklemeye yardımcı
olmaktadır (Heiman & Shemesh, 2012). Engelli bireyler, engel türlerine göre yaşamın her alanında farklı zorluklarla karşılaşmaktadır.
Uzaktan eğitim kaynaklarının sunmuş olduğu teknoloji
destekli eğitim sayesinde bu zorluklar ortadan kaldırılabilir
ya da azaltılabilir. Örneğin; fiziksel engel durumu olan bir birey
mekânsal açıdan eğitim olanaklarına ulaşmakta zorluk yaşayabilir.
Bununla beraber zihinsel ya da görme engeli bulunan bir
birey de esnek öğrenme imkanı sunan uzaktan eğitim ortamlarında
farklı türdeki multimedya (ses, resim, yazı vb.) öğeler
içeren materyallerle daha etkili öğrenme olanağı yakalayabilir
(Yıldız, 2010). Çevrimiçi öğrenme ortamlarında kendi öğrenme
süreçlerini düzenleyen ve yönlendiren bireylerin daha başarılı
olduğu belirtilmektedir (Artino & Stephens, 2009; Yükseltürk &
Bulut, 2007).
Bu doğrultuda, uzaktan eğitimin tüm engelli öğrenciler için
eşit, açık ve kolay erişilen öğrenme ortamları sağladığı söylenebilir
(Aksal, 2015; Altinay, Dagli & Altınay, 2017). Ayrıca uzaktan
eğitim engelli bireylere sunduğu eğitim fırsatlarının yanı sıra,
güvenli ve etkileşimli öğrenme ortamları aracılığıyla öğrencilerin
sosyalleşmesini sağlamaktadır (Muilenburg & Berge, 2005).
Engellilerin uzaktan eğitimi konusunda yapılan çalışmalarda
uzaktan eğitimin engellilerin eğitiminde birçok avantaja sahip
olduğu belirtilmektedir. Örneğin; Graham ve Harris (2013) tarafından
yapılan çalışmada engelli bireylerin uzaktan eğitiminde
öğrencilerin ihtiyaç duydukları, engel durumlarını minimum
düzeye indirgeyecek destek teknolojilerinin ders içeriklerine ve
tüm öğrenme ortamlarına dahil edilmesinin bireylerin öğrenme
çıktıları üzerinde olumlu etkisinin bulunduğu görülmektedir.
Muilenburg ve Berge (2005) ise yaptıkları çalışmada engelli
bireylerin uzaktan eğitim ortamında öğrenim gördükten sonra
önceki durumlarına göre algılanan engel durumlarında belirgin
düzeyde düşüş olduğunu, engel durumlarının çevrimiçi kurslarla
minimum düzeye düştüğünü belirtmektedirler. Topaloğlu
(2008) tarafından yapılan bir diğer çalışmada ise eğitilebilir
zihinsel engelli bireylerden oluşan kontrol ve deney gruplu nicel
bir çalışma tasarlanmış ve gruplardan birinde uzaktan eğitim
portalı üzerinden, diğerinde ise geleneksel yöntem kullanılarak
öğretim faaliyetleri sürdürülmüştür. Çalışmanın sonucunda
kullanılan iki farklı öğretim yöntemi karşılaştırılmış ve uzaktan
eğitim portalı ile desteklenen grubun matematik dersinde daha
yüksek puanlar aldığı görülmüştür. Sakarya (2011) tarafından
yapılan çalışmada uzaktan eğitim ortamlarının tüm bireyler
için mekân sınırlamasını ortadan kaldırması, maliyet ve zaman
tasarrufu sağlaması gibi özellikleri kullanılarak zihinsel engelli
bireyler için bir ders tasarımı yapılmış, uygulama sonucunda
engelli bireylerin Hayat Bilgisi dersinde kısa sürede daha kolay
ve verimli öğrenme süreci geçirdikleri, derslere istekli bir şekilde
katıldıkları belirtilmiştir.
Engelli bireylerin uzaktan eğitimi ile ilgili çeşitli araştırmalar
yapılmış olsa da bunları toparlayıcı nitelikte kapsamlı bir
çalışmaya rastlanmamıştır. Göker ve Tekedere (2016) yaptıkları
içerik analizi çalışmasında engellilere yönelik e-öğrenme
ortamları konusunda 2015 yılına kadar yapılan lisansüstü tezleri
incelemişlerdir. Bu araştırmada e-öğrenme ve uzaktan eğitim
konularının birlikte ele alındığı tezlerin yöntem, ders alanları,
konuları ve değişkenleri açısından incelenmediği görülmüştür
(Göker & Tekedere, 2016). İçerik analizi çalışmaları daha fazla
araştırmaya ışık tutarak herhangi bir alanda yapılan çalışmaları
sentezler ve girişimleri teşvik eder (Yıldırım & Şimşek, 2006).
Bu çalışmanın araştırmacılara bir yol haritası niteliğinde, konu
ile ilgili araştırma eğilimleri ve alandaki önemli konular açısından
derinlemesine bilgi sağlayacağı düşünülmektedir. Alanda
yayınlanan tezlerin incelenmesinin, çalışmaların kapsamını,
güçlü ve zayıf yanlarını belirleyerek; gelecekte ne tür araştırmalara
ihtiyaç duyulabileceği konusunda önemli katkılar sağlayacağı
söylenebilir (Tosuntaş, Emirtekin & Süral, 2019). Bu
nedenle, bu çalışmanın gelecekteki araştırmalar için öneriler
sunarak engelli bireylerin uzaktan eğitimi konusunda yapılan
tezlerin daha derin bir şekilde anlaşılmasına, bu konuda ileride
yapılması planlanan tez çalışması veya araştırmalara katkıda
bulunacağına inanılmaktadır. Bu bağlamda araştırmanın amacı,
Türkiye’de engelli bireylerin uzaktan eğitimi konusunda yapılan
lisansüstü tezlerin yöntemsel eğilimlerini, türlerini, tezlerde
incelenen engel durumlarını, konuları, ders alanı ve değişken
türlerini incelemektir. Bu doğrultuda, çalışma kapsamında aşağıda
yer alan araştırma sorularına cevap aranacaktır:
Türkiye’de engelli bireylerin uzaktan eğitimi konusunda yapılan
lisansüstü tezlerin;
• Yıllara göre dağılımı nasıldır?
• Araştırma yöntemlerine göre dağılımı nasıldır?
• Türlerine göre dağılımı nasıldır?
• Yapıldığı üniversitelere göre dağılımı nasıldır?
• Yapıldığı anabilim dallarına göre dağılımı nasıldır?
• Örneklem gruplarına göre dağılımı nasıldır?
• Çalışılan engel türlerine göre dağılımı nasıldır?
• Çalışılan konulara göre dağılımı nasıldır?
• İncelenen ders alanına göre dağılımı nasıldır?
• İncelenen değişken türlerine göre dağılımı nasıldır? |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Sonuç
Kaynaklar
|
|
Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü
tezlerin incelenmesini amaçlayan bu çalışma içerik analizi
yöntemi temel alınarak gerçekleştirildi. İçerik analizi, kapsamlı
verilerin sistematik bir şekilde incelenerek sadeleştirilmesini ve
özetlenmesini sağlayan bilimsel bir yöntemdir (Cohen, Manion
& Morrison, 2007). Ayrıca, içerik analiz yöntemi metinlerin
belirli kurallar dahilinde incelenerek kategorilere dönüştürülmesini
sağlayan tekrarlanabilir bir yöntemdir (Stemler, 2001).
Veri Toplama
12 Eylül 2019 tarihinde Yükseköğretim Kurulu (YÖK) ulusal tez merkezinde Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi konusunda
yapılan lisansüstü tezler arandı. Bu doğrultuda, ulusal tez
merkezinin “Gelişmiş Tarama” seçeneği kullanılarak yapılan
aramada anahtar kelime olarak; “uzaktan”, “engelli”, “distance
education” ve “özel eğitim” kelimeleri kullanıldı. Yapılan tarama
sonucunda konu ile ilişkili toplam on dört adet lisansüstü
teze ulaşıldı.
Veri Analizi
Çalışmanın verilerini oluşturan lisansüstü tezler araştırmacıların
biri tarafından analiz edildi ve bir diğer araştırmacı tarafından
da kontrol edilerek yapılan analizlerin güvenirliğinin artırılması
hedeflendi. Veri analiz yöntemi olarak, içerik analizinin
kullanıldığı bu çalışmada, öncelikle Microsoft Word programı
kullanılarak, bir analiz formu oluşturulmuş ve formda araştırma
sorularının cevaplanmasını sağlayacak bölümlere yer verilmiştir.
Form içindeki bu bölümler: tez numarası, tez adı, tez türü,
tezin yapıldığı üniversite, tezin yapıldığı anabilim dalı, tezin yılı,
tezin yöntemi, tezin örneklemi, tezde çalışılan engellilik türü,
tezin konusu, tezde çalışılan ders/disiplin alanı ve tezde incelenen
değişkenler şeklindedir. Tezler dikkatli bir şekilde okunarak
her tez için hazırlanan bu form ayrı ayrı dolduruldu. Daha sonra
Microsoft Excel programı kullanılarak formda yer alan bilgiler
kod, kategori ve grafiklere dönüştürüldü. Bu araştırmada içerik
analizi yöntemiyle incelenen tezlerin verileri betimsel olarak
grafik ve tablolar aracılığıyla sunulmuştur. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Sonuç
Kaynaklar
|
|
Bu araştırmanın verilerini oluşturan, Türkiye’de engellilerin
uzaktan eğitimi ile ilgili, YÖK ulusal tez merkezinde yapılan
tarama sonucunda belirlenen lisansüstü tezler analiz edilmiş ve
analiz sonucunda elde edilen bulgular araştırma soruları temel
alınarak aşağıda sunulmuştur.
Tezlerin Yıllara Göre Dağılımı
Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü
tezlerin yıllara göre dağılımı Şekil 1’de sunulduğu gibidir.
Şekil 1’de de görüldüğü gibi toplam on dört adet lisansüstü teze
ulaşıldı. Şekil 1 incelendiğinde konu ile ilgili ilk tezin 1986 yılında
yapıldığı ve 2000’li yıllarda konu ile ilgili yapılan tez sayısının
az da olsa bir artış gösterdiği, günümüze kadar en fazla 2011
yılında tez yapıldığı görülmektedir.
Tezlerde Kullanılan Yöntemlerin Dağılımı
Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü
tezlerde kullanılan yöntemlerin dağılımı Şekil 2’de sunulduğu
gibidir. Şekil 2’de tezlerde en fazla nitel (n=5) ve nicel (n=5)
araştırma yöntemlerinin kullanıldığı, daha sonra ise teknik
olarak bir ortamın geliştirildiği sistem geliştirme çalışmaları
(n=3) ve karma araştırma yönteminin (n=1) kullanıldığı görülmektedir.
Tezlerin Tür Olarak Dağılımı
Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü
tezlerin türleri Şekil 3’te sunulduğu gibidir. Şekil 3 incelendiğinde
bu konuda yapılan tezlerin en fazla yüksek lisans (n=13)
düzeyinde olduğu, doktora düzeyinde ise yalnızca bir tezin
bulunduğu görülmektedir.
Tezlerin Yapıldığı Üniversitelere Göre Dağılımı
Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü
tezlerin yapıldığı üniversitelere göre dağılımı Şekil 4’te sunulmuştur.
Şekil 4 incelendiğinde bu konuda yapılan tezlerin en
fazla Trakya (n=5) ve Anadolu (n=4) Üniversiteleri’nde yapılmış
olduğu görülmektedir. Bu üniversitelerin ardından, Afyon Kocatepe
Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Beykent Üniversitesi,
Bahçeşehir Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi’nde ise konu
ile ilgili yalnızca birer tez yapıldığı tespit edildi.
Tezlerin Yapıldığı Anabilim Dallarına Göre Dağılımı
Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü
tezlerin yapıldığı anabilim dallarına göre dağılımı Şekil
5’te gösterilmiştir. Şekil 5 incelendiğinde bu konuda yapılan
tezlerin en çok bilgisayar mühendisliği (n=6) anabilim dalında
yapıldığı görülmektedir. Basın yayın, bilgisayar, zihin engelliler
öğretmenliği, enformatik, bilgi teknolojileri, ortaöğretim fen ve
matematik alanları eğitimi, uzaktan eğitim ve eğitim iletişimi ve planlaması bölümlerinde ise yalnızca birer adet tez yapıldığı
tespit edildi.
Tezlerin Örneklem Grubuna Göre Dağılımı
Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü
tezlerin örneklem grubuna göre dağılımı Şekil 6’da sunulduğu gibidir. Şekil 6 incelendiğinde bu konuda yapılan tezlerde
örneklem grubu olarak en çok ilköğretim öğrencileri (n=5) ile
çalışıldığı görülmektedir. Tezlerde çalışılan diğer örneklem
grupları da ebeveynler (n=3), üniversitesi öğrencileri (n=2) ve
lise öğrencilerinden (n=1) oluşmaktadır.
Tezlerde Çalışılan Engel Türlerinin Dağılımı
Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü
tezlerde çalışılan engel türlerinin dağılımı Şekil 7’de sunulmuştur.
Bu çalışma kapsamında incelenen tezlerden birinde
ise birden fazla engel türüne yönelik çalışmalar yapıldığı tespit
edildi. Bu doğrultuda, Şekil 7 incelendiğinde bu konuda yapılan
tezlerde engel türü olarak en çok zihinsel engelli (n=5) bireylere
yönelik çalışmalar yapıldığı görülmektedir. Tezlerde çalışılan
diğer engel türleri ise sırasıyla bedensel engelli (n=3), işitme
engelli (n=3), görme engelli (n=3), otizm (n=1) ve özel öğrenme
güçlüğüdür (n=1).
Tezlerde Çalışılan Konuların Dağılımı
Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü
tezlerde çalışılan tez konuları Tablo 1’de görüldüğü gibidir.
Tablo 1’de de görüldüğü gibi bu çalışma kapsamında incelenen
tezlerde on iki farklı tez konusunun çalışıldığı görüldü.
Tezlerde İncelenen Ders Alanı Dağılımı
Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü
tezlerde çalışılan ders alanları Tablo 2’de görüldüğü gibidir.
Tablo 2’de de görüldüğü gibi çalışılan ders alanının belirtildiği
tezlerde matematik, hayat bilgisi, türkçe ve fen bilgisi dersleri
bağlamında çalışmaların gerçekleştirildiği tespit edildi.
Tezlerde İncelenen Değişkenler
Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü
tezlerde incelenen değişkenler Tablo 3’te verilmiştir. Tablo
3’te de görüldüğü gibi çalışılan değişkenin belirtildiği tezlerde
akademik başarı, matematik becerileri, sosyal beceri düzeyi,
ebeveyn bilgi düzeyi ve ebeveyn görüşleri değişkenlerinin incelendiği
tespit edildi.
|
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Sonuç
Kaynaklar
|
|
Türkiye’de engelli bireylerin uzaktan eğitimi konusunda yapılan
lisansüstü tezlerin yöntemsel eğilimlerini, türlerini, incelenen
engel çeşidini, tezlerde çalışılan konu, ders alanı ve değişken
türlerinin incelendiği bu çalışmada YÖK tez merkezinden on
dört adet lisansüstü teze ulaşıldı ve analiz edildi. İncelenen
tezlerin yöntemsel eğilimleri ve araştırma konuları detaylı bir
şekilde değerlendirildi. Araştırma sonuçlarına göre konu ile ilgili
ilk tezin 1986 yılında yapıldığı, 2000’li yıllarda ise az da olsa bir
artış olduğu görülmektedir. Bu bulgunun uzaktan eğitim uygulamalarının
2000’li yıllardan sonra artış göstermesi, özellikle
kitlesel açık çevrimiçi öğretim ortamlarının yaygınlaşması ile
bireysel öğrenmenin giderek önem kazanması ile ilişkili olduğu
söylenebilir (Bülbül et. al., 2016; Kocdar, Okur & Bozkurt,
2017). Ayrıca 2000’li yıllar ile birlikte engellilerin eğitiminde
teknolojik araçların kullanımının yaygınlaşmasının da uzaktan
eğitim araştırmalarındaki artışın nedenlerinden biri olduğu
söylenebilir (Yıldız, 2010). Uzaktan eğitim ortamları yetişkin
eğitimi ve yaşam boyu öğrenmeyi teşvik etmesinden dolayı
engelli bireyler için de fırsat eşitliği sağlamakta ve bu nedenle
engelli bireylerin uzaktan eğitim alma talepleri de gün geçtikçe
artmaktadır (Allen & Coney, 2017; Edmonds, 2004; Thind, Stevens
& Waters, 2016). Bu doğrultuda engelli bireylerin uzaktan
eğitimine yönelik araştırmaların önemli olduğu ve daha fazla
araştırma yapılması gerektiği söylenebilir.
Tez türlerine yönelik yapılan incelemede kullanılan yöntemlerin
en fazla nitel ve nicel araştırma yöntemleri olduğu görülmektedir. Özellikle teknik bir ortamın tasarlandığı sistem geliştirme
çalışmalarının da sayısının fazla olduğu görülmektedir. Sistem
geliştirme çalışmalarının genellikle bilgisayar mühendisliği
anabilim dalında yapıldığı görülmektedir. Karma araştırma
yönteminin ise yalnızca bir lisansüstü tezde uygulandığı
görülmektedir. Driscoll’un (1995) da belirttiği gibi öğretim sistemlerindeki
güncel değişim ve dönüşümler nedeniyle eğitim
araştırmaları, yalnızca bir araştırma yöntemine bağlı kalmadan
farklı araştırma yöntemlerine de uyarlanabilmelidir. Bu nedenle
engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili lisansüstü tezlerde karma
araştırma yönteminin kullanıldığı tezlerin yapılmasının konu ile
ilgili daha derinlemesine bilgi edilmesi açısından önemli olduğu
söylenebilir.
Çalışma kapsamında incelenen lisansüstü tezlerin en fazla
yüksek lisans düzeyinde yapıldığı, doktora düzeyinde ise yalnızca
bir lisansüstü tezin olduğu görülmektedir. Bu durum ülke
genelinde doktora program sayısının daha az sayıda olması ve
doktora programlarına daha az sayıda öğrenci kabul edilmesiyle
açıklanabilir. Ayrıca, doktora tez sürecinin daha fazla emek
isteyen bir süreç olmasının da bu bulgunun nedenlerinden biri
olduğu söylenebilir (Tosuntaş, Emirtekin & Süral, 2019). Bu
doğrultuda daha kapsamlı incelemeler yapılabilmesi için bu
konu ile ilgili doktora tez çalışmalarının sayısının artmasının
alana önemli katkıları olacağı söylenebilir.
Lisansüstü tezlerin yapıldığı üniversiteler incelendiğinde en fazla
tez çalışmasının yapıldığı üniversitelerin Trakya ve Anadolu
Üniversiteleri olduğu görülmektedir. Trakya Üniversitesi’nin
engelsiz üniversite biriminin bulunması ve öğrencilere sunulan
destek hizmetlerine yönelik uygulamaların tez çalışmalarında
yer alması bu konuda ön plana çıkmasının nedenlerinden biri
olarak düşünülebilir. Ayrıca Anadolu Üniversitesi’nin köklü bir
açık ve uzaktan öğrenme fakültesinin olması da bu konuda ön
plana çıkmasının nedenlerinden biri olarak görülebilir.
Bu tezler yapılan anabilim dallarına göre incelendiğinde ise en
fazla bilgisayar mühendisliği alanında yapıldığı görülmektedir.
Zihin engelliler öğretmenliği, enformatik, bilgi teknolojileri,
ortaöğretim fen ve matematik alanları eğitimi, uzaktan eğitim
ve eğitim iletişimi ve planlaması bölümlerinde ise yalnızca birer
adet tez yapıldığı tespit edildi. Bilgisayar mühendisliği alanında
geliştirilen sistemler genellikle engelli bireylerin çeşitli ihtiyaçları
sonucunda ortaya çıkan sorunların çözümü için geliştirilmiş
sistemlerdir. Bu sistemlerin geliştirilmesi ve etkilerinin değerlendirilmesi
genellikle program geliştirme birimleri tarafından
yapıldığından mühendislik alanında bu tezlerin daha fazla
yapılması olağandır. Bu çalışmalar uzaktan eğitim süreçlerinin
etkililiğinin artırılması açısından önemlidir. Nitekim, Lapadula
(2003) engelli bireyler için yardımcı teknolojilerin kullanımına
ilişkin uzaktan ve yerinde teknik destek sağlanması, yardımcı
teknolojilerle ilgili yaşanan problemlere ilişkin sıkça sorulan
soruların yer aldığı ve destek talebinin iletilebildiği sistemlerin
tasarlanmasının eğitim sürecinin sürekliliği adına önemli olduğunu
belirtmektedir.
Tezlerde çalışılan örneklem grubunun ise en çok ilköğretim
öğrencileri olduğu, lise ve üniversite öğrencilerinin ise az sayıda
lisansüstü tezde örneklem olarak seçildiği görülmektedir. Ülkemizde engelli bireyler toplam nüfusun %12.29’unu oluşturmaktadır
(TÜİK, 2019). Bu oranlar göz önüne alındığında, engelli
bireylerin uzaktan eğitimine ilişkin uygulama ve araştırma
sayısının artırılmasının önemli olduğu söylenebilir.
Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü
tezlerde çalışılan engel türlerinin dağılımlarına bakıldığında
ise farklı engel türlerine yönelik çalışmalar yapıldığı tespit edildi.
Tezlerde en çok zihinsel engelli bireylere yönelik çalışmalar
yapıldığı görülmüştür. En az çalışılan engel türü ise otizm ve
özel öğrenme güçlüğüdür. Uzaktan eğitimin doğasındaki yer,
program ve içeriğin aktarılması ile ilgili esneklikler eğitimde
bireysel gereksinim ve istekleri destekler niteliktedir. Engel
durumu bulunan bireylerin de bireysel tercihleri ve gereksinimlerinin
olması dolayısıyla, uzaktan eğitim bu bireylerin eğitilmesi
için değerlendirilmelidir. Dolayısıyla uzaktan eğitim sunan
üniversiteler engelli bireylerin gereksinimlerini karşılamak için
geniş bir hizmet yelpazesi geliştirmelidir (Ommerborn, 1998).
Ayrıca farklı engel durumuna sahip bireylerin uzaktan eğitimi
konusunda yapılan lisansüstü tez çalışmalarının da artırılması
gerektiği söylenebilir.
Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü
tezlerde çalışılan tez konularında on iki farklı tez konusunun
çalışıldığı ve bu konular arasında çeşitli engel durumlarının
bulunduğu görülmektedir. Engel durumlarına yönelik yapılan
tez çalışmalarında engelli bireylerin ihtiyaçlarına uygun destek
sistemlerinin geliştirildiği, geliştirilen sistemler üzerinden
engelli bireylere veya ebeveynlerine eğitimler sunulduğu,
uzaktan eğitim ile öğrenim gören engelli bireylerin öğrenme
süreci ve deneyimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelendiği
görülmektedir.
Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü
tezlerde çalışılan ders alanlarının matematik, hayat bilgisi,
türkçe ve fen bilgisi olduğu tespit edildi. Teknolojinin giderek
yaygınlaştığı günümüzde, engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili
çalışmaların farklı ders alanlarında da uygulanması gerektiği
söylenebilir. Nitekim, bilişim uzmanları ve özel eğitim uzmanlarının
hedefi, özel eğitime ihtiyaç duyan bireyler, onların aileleri
ve öğretmenlerin eğitimine yönelik her bölümünde hissedilen
teknolojik gelişmelerden yüksek düzeyde yararlanmak olmalıdır
(Male, 2003). Teknoloji hayatımızda yer aldığı sürece;
bireyler sağlanan fırsatlardan faydalanmalı ve öğretmenler bu
teknolojileri eğitimde aktif şekilde kullanmalıdır (Kocdar, Okur
& Bozkurt, 2017).
Türkiye’de engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü
tezlerde akademik başarı, matematik becerileri, sosyal
beceri düzeyi, ebeveyn bilgi düzeyi ve ebeveyn görüşleri
değişkenlerinin incelendiği tespit edilmiştir. Yapılan lisansüstü
tez sayısının azlığı da göz önünde bulundurulduğunda, konu
ile ilgili tez çalışmalarının artırılarak farklı değişkenlerin incelenmesinin
kapsamlı incelemeler yapılması açısından önemli
olduğu söylenebilir. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Sonuç
Kaynaklar
|
|
Sonuç olarak, bu çalışma engellilerin uzaktan eğitimi ile ilgili
Türkiye’deki lisansüstü tez çalışmalarını inceleyerek gelecekteki araştırmacılara rehber olması açısından önemlidir. Çalışmada
konu ile ilgili on dört adet lisansüstü teze ulaşılmış ve bu sayının
oldukça az sayıda olduğu ve bu konudaki çalışmaların artırılması
gerektiği söylenebilir. Bu çalışmadan elde edilen bulgulara
dayalı olarak araştırmacılara yönelik olarak aşağıdaki öneriler
sunulmaktadır.
• İncelenen tezlerde en çok nitel ve nicel araştırma yöntemlerinin
kullanıldığı belirlendi. Daha kapsamlı incelemeler
yapılabilmesi için karma araştırma yönteminin kullanıldığı
tez çalışmalarının da yapılması gerekmektedir.
• İncelenen tezlerde matematik, hayat bilgisi, türkçe ve fen
bilgisi derslerine yönelik araştırmalar yürütüldüğü tespit
edildi. Uzaktan eğitimin engelli bireylerin eğitimindeki etkileri
dil öğretimi ve sosyal becerilerin öğretimi gibi alanlarda
da incelenebilir.
• İncelenen tezlerde en çok ilköğretim öğrencilerinin örneklem
grubu olarak incelendiği görüldü. Uzaktan eğitimin lise
ve üniversite düzeyindeki engelli bireylerin eğitimine de
önemli katkılar sunacağı düşünüldüğünde, bu öğrencilerin
öğrenme süreçlerine yönelik tez çalışmaları yapılabilir. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Sonuç
Kaynaklar
|
|
1) Aksal, F. A. (2015). Are headmasters digital leaders in school
culture?. Education & Science, 40(182), 77-86.
2) Allen, M., & Coney, K. (2017). What happens next? 2017: A
report on the first destinations of 2015 disabled graduates.
https://www.agcas.org.uk/write/MediaUploads/Resources/
Disability%20TG/WHN_report_final_20_October_2017.pdf
adresinden alınmıştır.
3) Altinay, F., Dagli, G., & Altınay, Z. (2017). Role of technology and
management in tolerance and reconciliation education. Quality
& Quantity, 51, 2725-2736.
4) Artino, A. R., & Stephens, J. M. (2009). Academic motivation and
self-regulation: A comparative analysis of undergraduate and
graduate students learning online. The Internet and Higher
Education, 12(3-4), 146-151.
5) Başar, M., Arslan, S., Günsel, E., & Akpınar, M. (2019). Öğretmen
adaylarının uzaktan eğitim algısı. Journal of Multidisciplinary
Studies in Education, 3(2), 14-22.
6) Burdette, P. J., & Greer, D. L. (2014). Online Learning and students
with disabilities: Parent perspectives. Journal of Interactive
Online Learning, 13(2), 67-88.
7) Bülbül, A. H., Tuğtekin, U., İlic, U., Kuzu, A., & Odabaşı, H. F. (2016).
Çevrimiçi ortamlarda araştırma toplulukları: Öğretim üyeleri
için bir yol haritası. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim
Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(2), 171-190.
8) Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in
education (6th ed.). Routledge.
9) Driscoll, M. (1995). Paradigms for research in instructional
systems. In Gary J. Anglin (Ed.). Instructional technology: Past,
present, and future (2nd ed. pp. 322-329). Englewood, CO:
Libraries. Unlimited.
10) Edmonds, C. D. (2004). Providing access to students with
disabilities in online distance education: Legal and technical
concerns for higher education. American Journal of Distance
Education, 18(1), 51-62.
11) Graham, S., & Harris, K. R. (2013). Common Core State Standards,
Writing, and Students with LD: Recommendations. Learning
Disabilities Research & Practice, 28(1), 28-37.
12) Göker, H., & Tekedere, H. (2016). Content analysis of the graduate
thesis on e-learning environments for people with disabilities.
Adıyaman University Journal of Social Sciences Institute, 24,
945-970.
13) Heiman, T., & Shemesh, D. O. (2012). Students with LD in higher
education use and contribution of assistive technology and
website courses and their correlation to students’ hope and
well-being. Journal of Learning Disabilities, 45(4), 308-318.
14) Kinash, S., Crichton, S., & Kim-Rupnow, W. S. (2004). A review of
2000-2003 literature at the intersection of online learning and
disability. American Journal of Distance Education, 18(1), 5-19.
15) Kocdar, S., Okur, M. R., & Bozkurt, A. (2017). An examination of
xMOOCS: An embedded single case study based on Conole’s
12 dimensions. Turkish Online Journal of Distance Education,
18(4), 52-65.
16) Lapadula, M. (2003). A comprehensive look at online student
support services for distance learners. The American Journal
of Distance Education, 17(2), 119-128.
17) Male, D. (2003). Challenging behaviour: The perceptions of
teachers of children and young people with severe learning
disabilities. Journal of Research in Special Educational
Needs, 3(3), 162-171.
18) Muilenburg, L. Y., & Berge, Z. L. (2005). Student barriers to online
learning: A factor analytic study. Distance education, 26(1),
29-48.
19) Ommerborn, R. (1998). Distance Study for the disabled. National
and international experience and perspectives. Hagen, Germany:
Fern-Universitat, Zentrales Institut fur Fernstudienforschung
(ZIFF).(ERIC Document Reproduction Service No. ED 422
516).
20) Pearson, J., & Trinidad, S. (2005). OLES: An instrument for refining
the design of e‐learning environments. Journal of Computer
Assisted Learning, 21(6), 396-404.
21) Sakarya, A. (2011). Zihinsel engelli çocuklar için moodle ortamında
bir uzaktan eğitim sisteminin geliştirilmesi (Yayımlanmamış
yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Edirne.
22) Seale, J. K. (2013). E-learning and disability in higher education:
Accessibility research and practice. Routledge.
23) Stemler, S. (2001). An overview of content analysis. Practical
Assessment, Research & Evaluation, 7(17), 1-6.
24) Tandy, C., & Meacham, M. (2009). Removing the barriers for
students with disabilities: Accessible online and web‐enhanced
courses. Journal of Teaching in Social Work, 29(3), 313-328.
25) Thind, R., Stevens, T., & Waters, B. (2016). Into higher education
2016: For anyone with learning, health or disability
issues. London, UK: Disability Right. Retrieved from https://
www.disabilityrightsuk.org/sites/default/files/IntoHE2016.
pdf
26) Topaloğlu, M. (2008). Zihinsel engelli çocukların uzaktan eğitimi ve
web tabanlı bir yazılım sisteminin geliştirilmesi (Yayımlanmamış
yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Edirne.
27) Tosuntaş, Ş. B., Emirtekin, E., & Süral, İ. (2019). Eğitim ve öğretim
teknolojileri konusunda yapılan tezlerin incelenmesi (2013-
2018). Yüksekögretim ve Bilim Dergisi, 9(2), 277-286.
28) TÜİK (2019, Mayıs). Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni [Basın Bülteni].
Erişim adresi https://ailevecalisma.gov.tr/media/6598/
bulten_may%C4%B1s2019_20190624-1.pdf.
29) Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma
yöntemleri. (6. baskı) Ankara: Seçkin Yayıncılık.
30) Yıldız, S. (2010). Bilgi ve iletişim teknolojileri yoluyla özürlüler
için geleceğe bir kapı açmak. Uluslararası Sosyal Araştırmalar
Dergisi, 3(11), 612-620.
31) Yükseltürk, E., & Bulut, S. (2007). Predictors for student success
in an online course. Journal of Educational Technology &
Society, 10(2), 71-83.
32) Watson, J., Murin, A., Vashaw, L., Gemin, B., & Rapp, C. (2013).
Keeping Pace with K-12 Online & Blended Learning: An
Annual Review of Policy and Practice. 10 Year Anniversary
Issue. Evergreen Education Group. |
Başa Dön
Öz
Giriş
Materyal ve Metod
Bulgular
Tartışma
Sonuç
Kaynaklar
|
|
|
|